Trwają konsultacje społeczne w sprawie zmian w Uchwale antysmogowej dla Mazowsza. Od brzmienia zapisów zawartych w tej Uchwale zależy jakość powietrza na Mazowszu w następnych latach, a nawet dekadach. Według Polskiego Alarmu Smogowego Urząd Marszałkowski wykazuje się dobrą intuincją, jednak proponowane zapisy są nietrafione i nie przybliżą nas do postawionego celu (proponowana treść zmian znajduje się TUTAJ).

Dlatego w gronie alarmów zrzeszonych w Polskim Alarmie Smogowym wypracowaliśmy wspólne stanowisko, zawierające propozycję odmiennych zapisów w Uchwale.

Chcemy zaprosić Cię do zgłoszenia uwag w konsultacjach społecznych. Konsultacje trwają do 16 sierpnia. Twój głos ma ogromne znaczenie, ponieważ branże, które tracą na poprawie jakości powietrza bombardują zaostrzenie Uchwały!
Uwagi można opisać swoimi słowami lub skorzystać z propozycji przygotowanych przez nas.

Formularz do składania uwag znajduje się TUTAJ.

Poniżej zamieszczamy nasze stanowisko w podziale na 3 uwagi z podpunktami a), b) c) do wklejenia w osobne pola (tak skonstruowany jest formularz). Łącznie jest to 9 krótkich tekstów do przeklejenia w formularzu.

Uwagi są przyjmowane w następującym kluczu:

a) Część uchwały do której odnosi się uwaga
b) Treść uwagi i proponowany zapis do uwzględnienia w uchwale
c) Uzasadnienie uwagi/proponowanego zapisu

UWAGI W SPRAWIE ZMIAN W UCHWALE ANTYSMOGOWEJ DLA MAZOWSZA

1. Pierwsza uwaga.

a) Część uchwały do której odnosi się uwaga (pole nr 4 formularza):

Dotyczy zmiany punktów a) i b) w § 10 mówiących o przesunięciu o pół roku terminów zakazów zawartych w Uchwale antysmogowej.

b) Proponowany zapis (pole nr 5 formularza):

Pozostawienie aktualnych terminów wejścia w życie zakazów dla eksploatacji kotłów i ogrzewaczy: wymiana urządzeń pozaklasowych do 1 stycznia 2023 oraz wymiana kotłów 3 i 4 klasy do 1 stycznia 2028 r.

c) Uzasadnienie proponowanego zapisu (pole nr 6 formularza):

Przesuwanie terminów wdrożenia prawa antysmogowego podważa autorytet uchwały antysmogowej, stwarza groźny precedens oraz wprowadza wśród mieszkańców dezorientację – już teraz świadomość obowiązywania uchwały antysmogowej i znajomość jej terminów jest bardzo słaba. Zmiana ta oznacza także nieuzasadnione wydłużenie oczekiwania na poprawę jakości powietrza o kolejny sezon grzewczy. Mieszkańcy Mazowsza mają na dostosowanie się do powyższych przepisów ponad 5 lat (od 2017 roku) – to wystarczający okres na dokonanie zmiany ogrzewania. Potrzebujemy wzmocnienia i przyspieszenia we wdrażaniu przepisów antysmogowych, a nie ich spowolnienia.

2. Druga uwaga.

a) Część uchwały do której odnosi się uwaga (pole nr 8 formularza):

Dotyczy brzmienia § 4a oraz § 4c. 1 odnoszących się do zakazu spalania węgla na terenie m. st. Warszawy od 1.07.2024 r.

b) Treść uwagi (pole nr 9 formularza):

Wbrew zapewnieniom i obietnicom, proponowane zmiany nie wprowadzają zakazu użytkowania węgla w Warszawie. Według proponowanych zapisów w stolicy aż do 1.07.2024 r. będzie można montować kotły węglowe i użytkować je do końca ich żywotności, a więc przez 10 do 15 lat, czyli nawet do 2040 roku. Nie jest to więc wypełnienie postulatów społecznych ani obietnic składanych przez władze Warszawy. Taka propozycja stoi w sprzeczności również z Polityką Energetyczną Państwa, która zakłada odejście od spalania węgla w gospodarstwach domowych na terenach miejskich do 2030 roku.

Proponowane zapisy:

1. Zakaz montowania kotłów i ogrzewaczy na węgiel od 1.01.2022 r. na terenie m. st. Warszawy.

2. Zakaz eksploatacji wszystkich kotłów i ogrzewaczy na węgiel od 1.01.2024 r. na terenie m. st. Warszawy.*

*Spod zakazu powinny zostać wyłączone urządzenia zainstalowane między wejściem w życie poprzedniej uchwały antysmogowej (11.11.2017 r.), a przyjęciem nowej uchwały antysmogowej, które spełniają wymagania rozporządzenia w sprawie ekoprojektu, a właściciele mogą w sposób niebudzący wątpliwości udokumentować czas instalacji.

c) Uzasadnienie uwagi (pole nr 10 formularza):

Aktualne zapisy nie przyniosą szybkiej poprawy jakości powietrza na terenie Warszawy. Dlatego oprócz szybszego zakazu dla montowania nowych urządzeń na węgiel, sugerujemy wprowadzenie analogicznych zapisów odnośnie spalania biomasy.

3. Trzecia uwaga.

a) Część uchwały do której odnosi się uwaga (pole nr 12 formularza):

Dotyczy brzmienia § 4b oraz § 4c. 2 odnoszących się do zakazu spalania paliw stałych od 1.07. 2030 r. w granicach administracyjnych m. st. Warszawy i w granicach administracyjnych gmin wchodzących w skład powiatów: grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, piaseczyńskiego, pruszkowskiego, otwockiego, warszawskiego zachodniego oraz wołomińskiego

b) Treść uwagi (pole nr 13 formularza) :

Proponowane zmiany nie przełożą się na ograniczenie spalania węgla w powiatach okalających Warszawę, gdyż instalacja nowych kotłów na węgiel będzie możliwa aż do 30.06.2030 r., a potem urządzenia te będą mogły być wykorzystywane aż do śmierci technicznej, czyli przez kolejne 10-15 lat. Tego typu podejście jest niezgodne z Polityką Energetyczną Państwa czy nawet strategią prezentowaną przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska, który już od 1.1.2022 roku przestanie udzielać dotacji na kotły węglowe. Proponowane zapisy nie ograniczą również spalania biomasy – nowe instalacje spalające drewno czy pellet będą mogły powstawać do 30.06.2030 roku, a następnie być wykorzystywane do śmierci technicznej, czyli kolejne 10-15 lat, a w przypadku kominków dłużej. Spalanie biomasy to równie ważne źródło emisji pyłu PM2,5, jak spalanie węgla. Szacuje się, że w skali kraju spalanie biomasy odpowiada za emisję 21% pyłu PM2,5, a spalanie węgla za 27%.

Proponowane zapisy:

1. Wprowadzenie na terenie m. st. Warszawy zakazu instalacji nowych kotłów i ogrzewaczy na biomasę od 1.1.2022 r. oraz całkowity zakaz eksploatacji wszystkich kotłów i ogrzewaczy na biomasę od 1.1.2024 roku. *

*Spod zakazu powinny zostać wyłączone urządzenia zainstalowane między wejściem w życie poprzedniej uchwały antysmogowej (11.11.2017 r.), a przyjęciem nowej uchwały antysmogowej, które spełniają wymagania rozporządzenia w sprawie ekoprojektu, a właściciele mogą w sposób niebudzący wątpliwości udokumentować czas instalacji.

2. Wprowadzenie na terenie powiatów: grodziski, legionowski, miński, nowodworski, piaseczyński, pruszkowski, otwocki, warszawski zachodni oraz wołomiński zakazu instalacji nowych kotłów i ogrzewaczy na węgiel od 1.1.2022 r. oraz całkowity zakaz eksploatacji wszystkich kotłów i ogrzewaczy na węgiel od 1.1.2030 r.

3. Na terenie powiatów: grodziski, legionowski, miński, nowodworski, piaseczyński, pruszkowski, otwocki, warszawski zachodni oraz wołomiński zaostrzenie wymagań dla nowych kotłów na biomasę, instalowanych po 1.1.2022 r.: emisja pyłu na poziomie maksymalnie 20 mg/m3 oraz automatyczne podawanie paliwa (z wyjątkiem kotłów zgazowujących drewno).

4. Na terenie powiatów: grodziski, legionowski, miński, nowodworski, piaseczyński, pruszkowski, otwocki, warszawski zachodni oraz wołomiński zaostrzenie wymagań dla nowych kominków/ogrzewaczy na biomasę, instalowanych po 1.1.2022 r.: spalanie paliwa zachodzi w instalacjach z zamkniętą komorą spalania, spełniających minimalne poziomy sezonowej efektywności energetycznej i normy emisji zanieczyszczeń dla sezonowego ogrzewania pomieszczeń określone w punkcie 1 i 2 załącznika II do Rozporządzenia Komisji (UE) 2015/1185 oraz  spalanie zachodzi w instalacjach wyposażonych w termostatyczny regulator dostarczania powietrza do procesu spalania dedykowany dla użytkowanego urządzenia, z kodowanym dostępem do ustawień.

5. Na terenie powiatów: grodziski, legionowski, miński, nowodworski, piaseczyński, pruszkowski, otwocki, warszawski zachodni oraz wołomiński wprowadzenie zakazu paliw stałych w nowo budowanych budynkach, które powinny być wyposażane w bezemisyjne źródła ciepła.

c) Uzasadnienie uwagi oraz proponowanych zapisów (pole nr 14 formularza):

Pozostawienie tak długiego okresu przejściowego (do 2030 r.), podczas którego możliwe będzie montowanie nowych urządzeń grzewczych na paliwa stałe i ich bezterminowe użytkowanie może podziałać jako niezamierzona zachęta do ich instalowania. Obszar warszawski stołeczny NUTS2 jest terenem podlegającym intensywnej urbanizacji, tym bardziej zależy nam na jak najszybszej redukcji przyrostu ilości urządzeń do spalania paliw stałych. Dlatego postulujemy wprowadzenie zakazu montowania urządzeń na paliwa stałe w nowobudowanych budynkach, szybkiego zakazu dla montowania kotłów węglowych oraz zaostrzenia wymagań dla kotłów i ogrzewaczy na biomasę. Wzorem Krakowa postulujemy także by Warszawa zakazała spalania biomasy równolegle ze spalaniem węgla (2024). Mamy nadzieję, że w ślad za nią, na własne życzenie pójdą inne gminy, posiadające większe ambicje lub borykające się ze znaczącymi emisjami ze spalania biomasy. Całkowity zakaz spalania biomasy obejmujący obszar warszawski stołeczny NUTS2 uważamy za zbyt ryzykowny. Obawiamy się, że tak radykalne zapisy będą trudne do wdrożenia na terenach wiejskich (niezgazyfikowanych), gdzie mogą napotkać na trudności natury technologicznej oraz społecznej.

Spada tempo wymiany kopciuchów w Małopolsce. Nowe dane z realizacji Programu Ochrony Powietrza pokazują, że w 2020 roku na terenie województwa wymieniono kotły w 10207 budynkach. Jeszcze w 2019 roku zlikwidowano ponad 15 tys. kotłów. Aż 17 małopolskich gmin nie wymieniło żadnego kotła. Wolno idzie też program Czyste Powietrze. – Tak to my ze smogiem nie wygramy. – komentuje Anna Dworakowska z Polskiego Alarmu Smogowego.

Nowe informacje pokazują, że tempo wymiany kotłów zwalnia. – Różnica wynika głównie z tego, że jeszcze w 2019 roku trwała akcja wymiany kotłów w Krakowie. Ta już się zakończyła. Nie zmienia to jednak tego, że tempo wymiany kotłów musi w Małopolsce znacząco przyspieszyć, jeżeli chcemy zdążyć na wejście w życie uchwały antysmogowej. Większość gmin robi zdecydowanie zbyt mało, by wygrać ze smogiem i nie dać się zaskoczyć nowym przepisom. – mówi Anna Dworakowska z PAS i zwraca uwagę, że szczególnie martwi 17 gmin, które w ubiegłym roku nie wymieniły ani jednego kotła.

W wielu gminach wciąż nie dokończono nawet inwentaryzacji źródeł ciepła. Obecnie w wojewódzkiej bazie danych jest połowa budynków, co utrudnia ocenę skali problemu. Szacuje się jednak, że w Małopolsce wciąż dymi ponad 300 tys. „kopciuchów”. Obecne tempo wymian pozwoliłoby więc problem rozwiązać za około 30 lat. Tymczasem już za półtora roku wchodzi w życie wojewódzka uchwała antysmogowa, która zakaże używania najstarszych i najbardziej emisyjnych urządzeń. Osoby, które nie dostosują się do tych przepisów będą mogły być ukarane mandatem do 500 zł lub karą grzywny do 5 tysięcy zł.

Obowiązujący Program ochrony powietrza nakłada na gminy szereg obowiązków, których wypełnienie ma przyspieszyć tempo wymiany urządzeń grzewczych i w efekcie poprawić jakość powietrza. Jednym z takich działań jest otwarcie punktu obsługi Czyste Powietrze i pomoc mieszkańcom w procesie likwidacji starych kotłów. Dlatego kluczowa jest rola ekodoradców, którzy powinni aktywnie zachęcać mieszkańców do korzystania z dotacji w ramach programu Czyste Powietrze.

W dokumencie pojawiły się dane o kontrolach związanych ze zgłoszeniami dotyczącymi nieprzestrzegania przepisów antysmogowych. Tych przeprowadzono 16,7 tysiąca. Wykryto, że w 992 przypadkach osoby kontrolowane nie przestrzegały przepisów uchwały antysmogowej, zaś w 833 przypadkach odkryto, że Małopolanie palą… śmieciami. – To że w 2020 roku wciąż tak wiele osób wrzuca do kotłów śmieci, mówi, że kontroli i edukacji nigdy za dużo i może trzeba pomyśleć nad nowymi metodami dotarcia do mieszkańców. – mówi Dworakowska. Z danych dotyczących realizacji programu wynika, że w 2020 roku informacje związane z ochroną powietrza dotarły do 1/3 mieszkańców województwa. – To gminy powinny zadbać o to, aby informacja o wchodzącym w życie prawie dotarła do każdego mieszkańca. Taka praktyka była stosowana w Krakowie i przyniosła efekty. Tym śladem zamierza też iść Skawina – dodaje.

Aby zmobilizować mieszkańców do wymiany „kopciuchów” i zachęcić do stosowania nowoczesnych sposobów ogrzewania, konieczne jest podjęcie przez gminy wielu skoordynowanych działań, ale przede wszystkim mieszkańcy powinni być skutecznie poinformowani o przepisach zawartych w uchwale antysmogowej, o obowiązku wymiany kotłów i o nieuchronności kary. 

Nie będzie skutecznych Stref Czystego Transportu (SCT) w miastach, tak jak zapowiadało to Ministerstwo Klimatu. Po prawie roku prac nad nowelizacją Ustawy o elektromobilności zezwalającej miastom na skuteczne tworzenie takich stref projekt został pozbawiony wszystkich zapisów reformujących SCT. To działanie skrajnie nieodpowiedzialne i godzące w walkę miast z zanieczyszczeniami pochodzącymi z transportu samochodowego – uważa Polski Alarm Smogowy i kieruje wezwanie do premiera o przywrócenie projektu ustawy do poprzedniego kształtu. Nowe przepisy miały dawać możliwość miastom tworzenia stref, do których nie miałyby wjazdu te samochody, które emitują największą ilość zanieczyszczeń (głównie starsze diesle).

Nie rozumiem jaką logiką kierowało się Ministerstwo Klimatu i Środowiska – mówi Bartosz Piłat z Polskiego Alarmu Smogowego – Brak skutecznych SCT prowadzić będzie do pogorszenia się miejskiego smogu, wzrostu zachorowań i większej liczby zgonów. Podjęcie takiej decyzji w obliczu wiszącej nad nami pandemii jest skrajnie nieodpowiedzialne. Strona społeczna oraz samorządy konsultowały ten projekt przez wiele miesięcy i w efekcie powstała nowelizacja ustawy, która zawierała wszystkie niezbędne zapisy. Teraz dowiedzieliśmy się, że wszystkie te zmiany zostały wyrzucone do kosza. Zostaliśmy oszukani – dodaje.

Co więcej, wyrzucenie zapisów reformujących SCT idzie w sprzeczności z ogłoszonym przez rząd Krajowym Planem Odbudowy, w którym zapowiedziano zmianę przepisów do końca tego roku. Obecnej, wadliwej nowelizacji ustawy o elektromobilności, nie da się uznać za zmiany prowadzące do poprawy jakości powietrza w miastach.

W lutym 2021 Komisja Europejska wezwała Polskę do spełnienia wymogów dyrektywy z 2008 roku w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy podkreślając, że w aglomeracjach warszawskiej, krakowskiej, wrocławskiej i poznańskiej ma miejsce znaczące przekroczenie poziomu dwutlenku azotu pochodzącego z transportu samochodowego. Polska powinna więc podjąć niezbędne działania zmniejszające emisję tego zanieczyszczenia. Obecne działanie Ministerstwa Klimatu idzie w przeciwnym kierunku, grozi nam więc kolejny pozew i skierowanie sprawy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Potencjalny wyrok oznacza konieczność zapłacenia kar.

Trudno zrozumieć tę zmianę podejścia do smogu w Ministerstwie Klimatu – komentuje sprawę Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego. – Tym bardziej, że idzie ona przeciwko opiniom większości Polaków, którzy chcą czystego powietrza – tak mówi badanie opinii publicznej zamówione przez… Ministerstwo Klimatu. Mieszkańcy dużych i średnich miast oddychają złym powietrzem zimą – tu przyczyną są „kopciuchy”, natomiast przez cały rok cierpią z powodu wysokich stężeń zanieczyszczeń pochodzących z silników spalinowych. Badaliśmy stężenia tlenków azotu w 2019 i w 2021 w pięciu aglomeracjach i wyniki są fatalne: mieszkańcy miast oddychają powietrzem bardzo złej jakości. Stężenia tych gazów przekraczają dopuszczalne normy na powierzchni całego miasta, w pobliżu arterii komunikacyjnych nawet o 200 proc.

W dniu dzisiejszym PAS wystosował apel do Premiera Mateusza Morawieckiego o przywrócenie przepisów reformujących SCT. W apelu czytamy: „Bez poprawy obecnych przepisów nie ma mowy o skutecznych Strefach Czystego Transportu – które pozwoliłyby obejmować wymaganiami większe obszary miast i stawiać wymagania wszystkim pojazdom. Przepisy powinny przede wszystkim umożliwiać ograniczenie ruchu głównie tych aut, które emitują najwięcej zanieczyszczeń, a nie wszystkich aut spalinowych, jak ma to miejsce obecnie. Jedynie takie rozwiązanie, da się wdrożyć z akceptacją Polaków i bez uderzania w najuboższe gospodarstwa domowe. W ten sposób zrealizowane zostaną zapisy Krajowego Planu Odbudowy, a samorządowcy z Warszawy, Wrocławia, Katowic i Krakowa będą mogli podjąć wyzwanie rzucone przez Komisję Europejską, która domaga się od tych miast jak najszybszego obniżenia emisji dwutlenku azotu do powietrza – substancji ściśle powiązanej z emisją spalin.”

Apel do premiera do pobrania TUTAJ

“To jest książka dla mniejszych i większych dzieci, choć powinni ją przeczytać także dorośli. Nigdy nie jest za wcześnie ani za późno, by zastanowić się, dlaczego powietrze, którym oddychamy, jest tak zanieczyszczone” – przekonują autorzy wydanej książki dla dzieci “Co zrobić z tą chmurą smogu”.

Podobnie jak pierwszy tom z serii Adamady o ekologii “Co zrobić z tą górą śmieci?”, część dotycząca zanieczyszczenia powietrza kładzie nacisk na sprawczość i możliwości zmieniania świata. A te w przypadku smogu należą do bardziej skomplikowanych. Niektóre działania mogą podjąć tylko rządy i przemysł. Nieprzypadkowo autorzy zwracają uwagę na aktywności, które podjąć poszczególne osoby. Dotyczy to również tych najmniejszych, czyli dzieci.

Dlatego na kartach książki “Co zrobić z tą chmurą smogu” znajdujemy rady na temat częstszego korzystania z komunikacji miejskiej zamiast samochodu, poruszania się na rowerach, czy hulajnogach. Znajdziemy też zachętę do angażowania się w lokalnych i sąsiedzkich akcjach monitorujących jakość powietrza.

„Co zrobić z tą chmurą smogu?” to nie tylko wiedza o tym, czym jest smog i dlaczego jest dla nas groźny, ale również propozycje działań w skali mikro. Istotne jest przekonanie, że nie możemy być bierni, i każdy, nawet najmłodszy obywatel może wpływać na rzeczywistość. A wszystko w formie przystępnej i dla dzieci i dla dorosłych.

Autorami książki są Małgorzata Ogonowska – absolwentka filologii polskiej, redaktorka i wydawczyni, oraz Artur Rogoś, absolwent filologii polskiej od 20 lat związany z branżą wydawniczą. Całość zilustrowała Oleksandra Balytska.

Patronami książki są SmogLab i Polski Alarm Smogowy

Po czterech latach od pierwszego wydania ukazała się nowa wersja książki “Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie”. Wydanie drugie zostało uzupełnione o najnowsze badania. Ujęto w niej również związki między epidemią COVID-19 a zanieczyszczeniem powietrza. Książka jest dostępna w wersji drukowanej. Istnieje również możliwość bezpłatnego pobrania w formacie PDF.

Pobierz książkę “Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie” w wersji PDF

Głównym impulsem do powstania książki były badania z 2017 roku. Wynikało z nich, że choć 95 procent lekarzy uważa wiedzę na temat skutków zanieczyszczeń za ważną, aż siedmiu na dziesięć twierdzi, że w ich przypadku jest niewystarczająca.

W nowym wydaniu publikacji pochylono się choćby nad problemem pożarów składowisk odpadów. Jest w niej również opisany epizod ze stycznia 2017 roku. Zauważono w nim związek między bardzo wysokimi stężeniami zanieczyszczeń powietrza, a podwyższoną umieralnością.

Usunięty został natomiast fragment o rekordowo wysokich poziomach alarmowania dla stężeń dobowych pyłu PM10. Zrobiono to, ponieważ w międzyczasie poziomy zmniejszono o połowę. Autorzy podkreślają jednak, że nadal są one znacznie wyższe, niż wynika z zaleceń ekspertów.

Autorami książki są dr Jakub Jędrak z Instytutu Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk, dr hab. n. med. Ewa Konduracka – prof. UJ kardiolog i specjalista chorób wewnętrznych, dr. hab. inż. Artur Badyda – prof. PW z Zakładu Informatyki i Badań Jakości Środowiska oraz dr med. Piotr Dąbrowiecki z Kliniki Chorób Infekcyjnych i Alergologii Wojskowego Instytutu Medycznego.

Patronami publikacji są Polskie Towarzystwo Medycyny Środowiskowej, Wojskowy Instytut Medyczny i Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP. Publikacja ma miejsce dzięki wsparciu Ambasady Kanady.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) wraz z Polskim Alarmem Smogowym (PAS) opublikowały ranking pokazujący aktywność gmin w programie „Czyste Powietrze”. Dzięki rankingowi każdy mieszkaniec Polski może zobaczyć ile wniosków na wymianę kopciuchów i docieplenie domów złożono w jego gminie. W tym celu PAS przygotował specjalną wyszukiwarkę, która dostępna jest na stronie czystepowietrze.gov.pl oraz polskialarmsmogowy.pl/ranking.

Program „Czyste Powietrze”, którego wartość szacuje się na ponad sto miliardów złotych, ma na celu wymianę nieefektywnych urządzeń grzewczych oraz przeprowadzenie termomodernizacji w trzech milionach budynków jednorodzinnych. Program wspiera wdrażanie uchwał antysmogowych, które zakazują użytkowania pozaklasowych urządzeń grzewczych. W najbliższych latach będzie konieczna wymiana 2,7 miliona domowych urządzeń grzewczych dla wypełnienia wymagań uchwał antysmogowych.

Opublikowany właśnie ranking oparty jest o liczbę wniosków złożonych w gminie i liczbę budynków jednorodzinnych. Ranking obejmuje aktywność gmin w pierwszym kwartale bieżącego roku (do dnia 31 marca). Ranking powstał przy współpracy NFOŚiGW, PAS i Banku Światowego. Jego celem jest motywowanie gmin do większej aktywności w zakresie zachęcania mieszkańców do wymiany kopciuchów, tym bardziej, że aktywność od 1 kwietnia bieżącego roku do 31 marca 2022 r. będzie premiowana przez NFOŚiGW. „Na bonusy dla najbardziej aktywnych gmin NFOŚiGW przeznaczy 16 milionów złotych” – mówi wiceprezes NFOŚiGW, Paweł Mirowski. Warunkiem jest jednak podpisanie przez gminę umowy o współpracy przy „Czystym Powietrzu” z właściwym terytorialnie wojewódzkim funduszem ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Umowa taka daje gminie możliwość uzyskania do 30 tysięcy złotych na uruchomienie i prowadzenie punktu obsługi beneficjenta oraz uprawnia do skorzystania z nowych (wyższych) stawek od każdego złożonego wniosku o dofinansowanie (150 i 50 zł w zależności od rodzaju wniosku).

Opublikowany ranking jest więc rankingiem „przedstartowym”, pokazującym jak gminy radziły sobie przed okresem, za który będą przyznawane bonusy (łącznie 16 milionów złotych będzie przyznanych za aktywność w okresie 1 kwietnia 2021 do 31 marca 2022 r.). „Równie ważny jak bonusy jest prestiż. Myślę, że gminy będą dążyły do tego, żeby być w czołówce peletonu, a nie w jego ogonie” – mówi lider Polskiego Alarmu Smogowego, Andrzej Guła.

Wśród 20 najaktywniejszych gmin, aż 16 to gminy z województwa śląskiego. Jednak nawet w tym województwie widać duże zróżnicowanie, jeśli chodzi o aktywność w programie „Czyste Powietrze”.

Kolejny ranking, obejmujący drugi kwartał tego roku, brany będzie już pod uwagę przy udzielaniu bonusów dla najaktywniejszych gmin. Zostanie on opublikowany z początkiem września.

Docelowo ranking powinien opierać się o wynik zinwentaryzowanych kotłów do wymiany. Wkrótce będzie to możliwe, gdyż 1 lipca uruchamiana jest Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków, która będzie gromadzić informacje o wszystkich źródłach ciepła w budynkach.

Wyszukiwarkę można znaleźć pod adresem: czystepowietrze.gov.pl (zakładka „Pomoc”) oraz na stronie polskialarmsmogowy.pl/ranking.

Polski Alarm Smogowy i Krakowski Alarm Smogowy w ramach konsultacji społecznych wnioskują o utrzymanie obecnego systemu rozliczenia (tj. opustów) dla wszystkich prosumentów, którzy z dniem rozpoczęcia produkcji energii elektrycznej w instalacji fotowoltaicznej posiadają zainstalowaną pompę ciepła do ogrzewania budynku

W opinii przesłanej do Ministerstwa Klimatu i Środowiska czytamy: utrzymanie atrakcyjnego systemu rozliczeń, opartego o opusty dla podmiotów, które decydują się na źródło ogrzewania niepowodujące niskiej emisji (tj. pompę ciepła) pozytywnie przełoży się na działania dla czystego powietrza w Polsce. Niska emisja pochodząca z ogrzewania budynków paliwami stałymi powoduje, iż Polska jest krajem Unii Europejskiej o największym zanieczyszczeniu powietrza.

Wciąż powszechną praktyką jest taka w której gospodarstwa domowe decydują się na przydomową produkcję energii elektrycznej z instalacji fotowoltaicznej, użytkując jednocześnie, pozaklasowe kotły/piece na paliwa stałe (węgiel, drewno). Regulacje krajowe powinny premiować tych prosumentów, którzy jednocześnie decydują się na bezemisyjną formę ogrzewania.

Już w tej chwili 20% beneficjentów programu Czyste Powietrze decyduje się na zamianę urządzeń grzewczych na paliwa stałe na pompy ciepła. Wybór ten jest podyktowany m.in. dostępem do atrakcyjnych rozliczeń dla prosumentów. Pogorszenie warunków rozliczeń dla prosumentów przełoży się również na zmniejszenie atrakcyjności pomp ciepła, które powinny stanowić jedną z najbardziej preferowanych technologii.

Jednocześnie postulujemy przesunięcie w czasie rezygnacji z obecnego systemu rozliczeń dla wszystkich prosumentów z proponowanego terminu 31 grudnia 2021 r. na 31 grudnia 2023 r.

Takie przesunięcie ma zasadnicze znaczenie dla uspokojenia obecnej sytuacji rynkowej spowodowanej zapowiedzią nowych warunków rozliczeń od 1 stycznia 2022 r. Jednocześnie, tak krótki termin, nie tylko prowadzi do niepokoju na rynku i wzrostu cen instalacji fotowoltaicznych, ale jest również niesprawiedliwy dla wielu gospodarstw domowych, które planowały zostać prosumentami w 2022 r. lub 2023 r.

Często powodem odkładania decyzji na kolejny rok był brak dostatecznych środków finansowych. Zmiana warunków rozliczania uderzy więc głównie w uboższe gospodarstwa domowe, które planowały zostać prosumentami i nie będą mogły skorzystać już z atrakcyjniejszej formy rozliczeń.

Po 2023 r. należy rozważyć system wsparcia dla uboższych gospodarstw domowych, który poprawi atrakcyjność inwestycji w przydomową fotowoltaikę dla tej grupy prosumentów. Takie podwyższone wsparcie mogłoby być udostępniane w ramach programu Mój Prąd, analogicznie do programu Czyste Powietrze, gdzie funkcjonuje podwyższony poziom dofinansowania dla gospodarstw domowych o niższych dochodach.

Polski Alarm Smogowy wystosował również w tej sprawie list do premiera Mateusza Morawieckiego (Do przeczytania TUTAJ)

Polski Alarm Smogowy oraz Europejskie Centrum Czystego Powietrza serdecznie zaprasza na cykl webinarów „Rozmowy o Czystym Powietrzu”, które odbędą się w dniach 21-23 czerwca 2021 r.

• Droga do czystego transportu – 21 czerwca, 12:00-14:00,
  Rejestracja: https://live.evenea.com/545-482-448,
  Wydarzenie na Facebooku: https://www.facebook.com/events/146277374231748/?ref=newsfeed

• Rozmowy o czystym powietrzu: Jak szybko pokonać niską emisję – 22 czerwca, 14:00-16:30,
  Rejestracja: https://live.evenea.com/487-049-820
  Wydarzenie na Facebooku:  https://www.facebook.com/events/146476804212468/?ref=newsfeed

• Droga do emisji przemysłowych pod kontrolą – 23 czerwca, 12:00-14:00,
  Rejestracja: https://live.evenea.com/347-505-484,
  Wydarzenie na Facebooku:  https://www.facebook.com/events/496583804954931/?ref=newsfeed

Agendy poszczególnych spotkań dostępne są do pobrania poniżej:

Agenda – Droga do czystego transportu, 21.06.2021

Agenda – Jak szybko pokonać niską emisję, 22.06.2021

Agenda – Droga do emisji przemysłowych pod kontrolą, 23.06.2021

Polski Alarm Smogowy oraz Europejskie Centrum Czystego Powietrza i Fundacja Frank Bold oceniły skuteczność działań rządu i samorządów w walce ze smogiem. Na dwadzieścia ocenionych obszarów aż w dwunastu postęp jest niedostateczny, w kolejnych dwóch nie rozpoczęto żadnych działań. Wprawdzie powietrze w Polsce jest nieco czystsze, ale w większości miejscowości zawdzięczamy to głównie pogodzie. Raport zawiera również rekomendacje dla dalszych działań antysmogowych.

Raport „Droga do czystego powietrza” pojawia się w szczególnym momencie. Jak mówi Magdalena Ukowska, radczyni prawna Fundacji Frank Bold: „Nad Polską ciąży widmo kolejnej procedury dotyczącej naruszenia unijnych przepisów o ochronie powietrza: sprawa dotyczy dyrektywy NEC, regulującej redukcję krajowych emisji wybranych zanieczyszczeń. W czerwcu Komisja Europejska wystosowała do Polski wezwanie do usunięcia uchybienia, w którym zwróciła się o przekazanie jej wyjaśnień. Może grozić nam kolejny pozew Komisji Europejskiej związany z wciąż wysokim zanieczyszczeniem powietrza.”

W raporcie po raz kolejny podsumowaliśmy działania rządu i samorządów – mówi Andrzej Guła, lider PAS. – Niestety, nasza całościowa ocena nie wypada najlepiej. Jest kilka obszarów, w których rząd sobie nieźle radzi: dobrze oceniamy wprowadzenie norm emisji dla kotłów na węgiel i biomasę, ulgę termomodernizacyjną czy reformę programu „Czyste Powietrze”. Natomiast aż w 12 na 20 ocenionych obszarów postęp jest niedostateczny, a w kolejnych dwóch nie rozpoczęto żadnych działań.

Najwięcej zrobiono w obszarze niskiej emisji, gdzie uruchomiono ogólnopolski program Czyste Powietrze dotujący wymianę kopciuchów i termomodernizację domów. Jednakże nawet w tym programie sporo pozostaje do zrobienia: należy znacznie zwiększyć skalę wymienianych źródeł ciepła, a program musi objąć wsparciem ludzi najuboższych. Ważną kwestią jest brak ogólnopolskiego programu wspierającego wymianę węglowych pieców w mieszkaniach w budownictwie wielorodzinnym. Wciąż brak odpowiednich norm określających parametry jakości węgla i obowiązkowych norm dla pelletu drzewnego. Po stronie samorządów widać poważne braki w realizacji uchwał antysmogowych – aby wdrożyć uchwały na terenie kraju w ciągu najbliższych 6-7 lat należy wymienić ok. 2,7 mln przestarzałych urządzeń grzewczych spalających węgiel i drewno. Tymczasem wiele samorządów nie podejmuje praktycznie żadnych działań.

Zanieczyszczenia z transportu samochodowego to obszar zupełnie pominięty przez rząd. Nie podjęto praktycznie żadnych działań, a stan prawny nie uwzględnia rosnącego ruchu samochodowego w polskich miastach. PAS rekomenduje: reformę przepisów dotyczących Stref Czystego Transportu, tak aby samorządy mogły ograniczać ruch najbardziej zanieczyszczających powietrze aut w miastach; zahamowanie importu starych, najbardziej emisyjnych samochodów oraz wprowadzenie kar za usuwanie filtrów DPF. „Choć raz moglibyśmy nie powtarzać błędów zachodniej Europy. Jednak przy takiej postawie rządzących, za trzy, cztery lata mapa Polski będzie świecić na czerwono jeszcze z jednego powodu: przekroczeń dopuszczalnych stężeń tlenków azotu. Substancji ściśle związanej z emisją spalin, szczególnie z silników Diesla.” – komentuje Bartosz Piłat, ekspert ds. transportu PAS.

Również eliminacja zanieczyszczeń przemysłowych to obszar zaniedbany przez decydentów. Tutaj niezbędne działania to reforma inspekcji ochrony środowiska, zaostrzenie wymagań emisyjnych dla zakładów przemysłowych, ułatwienie obywatelom i organizacjom pozarządowym udziału w postępowaniach dotyczących zakładów przemysłowych oraz przyjęcie prawa regulującego standardy zapachowe powietrza.

Cały raport dostępny jest TUTAJ
Skrót raportu TUTAJ
Tabela z ocenami działań TUTAJ
Najważniejsze rekomendacje raportu TUTAJ

W ostatnich latach przydomowa fotowoltaika przeżywała prawdziwy boom właśnie ze względu na możliwość atrakcyjnych rozliczeń za wyprodukowaną energię oraz dzięki programowi Mój Prąd i termomodernizacyjnej uldze podatkowej.

Zdaniem PAS likwidacja systemu opustów to nie tylko cios w kilka milionów gospodarstw domowych, które w najbliższych latach planują zamontować fotowoltaikę na dachu¹, ale również cios w działania nakierowane na poprawę jakości powietrza, ponieważ coraz więcej osób decyduje się na wymianę pieca węglowego na pompę ciepła, a atrakcyjność tej technologii jest tym większa im tańsza jest energia elektryczna, którą może zapewnić właśnie przydomowa fotowoltaika.

W kwietniu br. 20% beneficjentów Czystego Powietrza zdecydowała się na zamianę starego pieca węglowego na pompę ciepła. Z kolei 45% beneficjentów wybrało kotły gazowe, 18% kotły na pellet drzewny, a 16% kotły na węgiel.

– Wiele beneficjentów Czystego Powietrza decyduje się na zamianę pieca węglowego na ogrzewanie pompą ciepła właśnie ze względu na możliwość skorzystania z atrakcyjnego systemu rozliczeń i dostępu do taniej energii elektrycznej z własnej instalacji fotowoltaicznej – mówi Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego i dodaje że uderzenie w najczystszą technologię spowoduje, że część osób zrezygnuje z tej formy ogrzewania.

PAS wskazuje, że do wejścia w życie zmian możemy spodziewać się tłumów chętnych żeby zamontować panele fotowoltaiczne. Natomiast po 1 stycznia 2022 r. istnieje poważne ryzyko, że wiele firm, które weszło niedawno na rynek paneli fotowoltaicznych zacznie bankrutować. – Do końca roku możemy spodziewać się dalszego boomu w instalacjach fotowoltaicznych a z początkiem przyszłego roku może nastąpić gwałtowne załamanie na tym rynku – mówi Guła.

Dlatego Polski Alarm Smogowy apeluje do premiera o utrzymanie systemu opustów dla tych gospodarstw domowych, które wybiorą czyste ogrzewanie elektryczne bądź pompę ciepła. Jak wskazuje PAS takie rozwiązanie ograniczy liczbę osób posiadających instalację fotowoltaiczną, a jednocześnie ogrzewających swoje domy pozaklasowymi „kopciuchami” na węgiel i drewno. Według PAS proponowane rozwiązanie będzie sprzyjać walce o czyste powietrze i wyborowi najmniej zanieczyszczających technologii.

Apel do premiera Mateusza Morawieckiego można pobrać TUTAJ

1 Według badań Sunday Polska aż 67% właścicieli domów jednorodzinnych planuje taką inwestycję na przestrzeni najbliższych trzech lat daje to 3,7 miliona gospodarstw domowych