Polski Alarm Smogowy znalazł się w grupie trzech finalistów nominowanych do nagrody Earthshot Prize Awards w kategorii “Ochrona powietrza”, wyróżniony za jedną z najskuteczniejszych na świecie kampanii społecznych na rzecz ochrony środowiska. Nominacje zostały ogłoszone 19 września na szczycie Earthshot Innovation Summit w Nowym Jorku.

Nagroda została ustanowiona w 2020 r. przez księcia Williama. Jej celem jest promowanie skutecznych rozwiązań dla największych problemów środowiskowych, w tym zanieczyszczania powietrza. Earthshot Prize uznawana jest za najważniejszą nagrodę ekologiczną na świecie. W skład kapituły nagrody wchodzą m.in.: Książę William, Sir David Attenborough, Christiana Figueres, Królowa Jordanii Rania Al Abdullah, Cate Blanchett.

Nagroda przyznawana jest w pięciu kategoriach: powietrze, klimat, bioróżnorodność, oceany, odpady. W tym roku o nominacje walczyło ponad tysiąc firm, samorządów i organizacji, spośród których wyłoniono po trzech finalistów z każdej kategorii. Polski Alarm Smogowy jest jedynym finalistą z Europy Środkowej i Wschodniej. 

Polski Alarm Smogowy, ruch zrzeszający 50 lokalnych inicjatyw antysmogowych, został nominowany za prowadzone w Polsce działania na rzecz czystego powietrza, które uznano za jedną z najskuteczniejszych na świecie kampanii w obszarze ochrony środowiska. Wśród reform, o które zabiegał PAS znajdują się m.in. uchwały antysmogowe, normy jakości węgla, zakaz sprzedaży najbardziej zanieczyszczających urządzeń grzewczych, programy wsparcia finansowego modernizacji źródeł ciepła i termomodernizacji domów. Te zmiany przyczyniły się do znacznej poprawy jakości powietrza w Polsce.

– Ta nominacja to docenienie zaangażowania wielu lokalnych aktywistów Polskiego Alarmu Smogowego, którzy przez ostatnią dekadę działali na rzecz czystego powietrza. Dzięki ich determinacji jakość powietrza w Polsce wyraźnie się poprawiła, choć jeszcze wiele pozostaje do zrobienia. Naszym celem jest Polska wolna od smogu. Zanieczyszczenie powietrza wciąż co roku przyczynia się do 40 tysięcy przedwczesnych śmierci. Musimy to zmienić. Jesteśmy wdzięczni kapitule nagrody Earthshot za to wyróżnienie, będące ogromnym wsparciem w naszej walce o czyste powietrze w Polsce – mówi Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego.

Ceremonia wręczenia nagród Earthshot odbędzie się w Singapurze 7 listopada 2023 r. Pięciu z 15 finalistów otrzyma kwotę 1 miliona funtów na prowadzenie dalszych działań. 

Więcej informacji o nagrodzie Earthshot można znaleźć tutaj: https://earthshotprize.org/

Pomimo wyjątkowo ciepłej zimy smog w minionym sezonie grzewczym dusił wiele miejscowości w Polsce – ujawnia raport HEAL Polska i Polskiego Alarmu Smogowego. Analiza sezonu grzewczego 2022-2023 pokazuje, że najwięcej dni smogowych było w miejscowościach położonych na południu kraju: Nowej Rudzie, Suchej Beskidzkiej i Żywcu, gdzie mieszkańcy oddychali mocno zanieczyszczonym powietrzem przez ponad 2-3 miesiące. W takie dni wystarczy tylko kilka godzin wdychania smogu, by pojawiły się zauważalne skutki zdrowotne: złe samopoczucie, bóle głowy, irytacja, ataki astmy i duszności. Mimo złej jakości powietrza w minionym sezonie smogowym rząd zdecydował się zawiesić normy jakości węgla o kolejne 3 miesiące.

W ostatnim sezonie grzewczym (1.10.2022 do 31.03.2023) wiele miejscowości w Polsce “dusiło się” mimo ciepłej zimy. Na 211 miejscowości objętych monitoringiem pyłów zawieszonych PM10 aż 180 nie spełniało rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotyczącej maksymalnej liczby “dni smogowych”, czyli takich o zbyt wysokim stężeniu pyłu PM10. Najgorszy pod tym względem stan powietrza odnotowano w Nowej Rudzie (96 dni z przekroczeniem normy WHO), Suchej Beskidzkiej (79 dni) oraz Żywcu (72 dni). Z kolei najwyższe średnie stężenie dobowe pyłu PM10 – odnotowane w Żywcu – było niemal 5-krotnie wyższe niż zaleca WHO. Powyższa sytuacja miała miejsce pomimo tego, że wielu mieszkańców oszczędzało opał, obniżając temperaturę w domach, a zima była dość łagodna. Mieliśmy aż o 20% mniej dni sprzyjających smogowi (śr. temp. poniżej 0°C, wiatr poniżej 3 m/s) niż pięć lat wcześniej.

“Pomimo wyjątkowo ciepłej zimy okazało się, że sezon grzewczy 2022/23 dla mieszkańców wielu miejscowości był bardzo ciężki. Tradycyjnie w czołówce widzimy te same miejscowości: Nową Rudę, Suchą Beskidzką czy Żywiec i Pszczynę. Ale ważne jest, byśmy ujrzeli problem szerzej: te miasta są reprezentantami setek polskich miejscowości, gdzie zanieczyszczenie powietrza wciąż jest bardzo wysokie, ale brakuje tam danych pomiarowych” – skomentowała ranking Anna Dworakowska z Polskiego Alarmu Smogowego.

“O chorobach przewlekłych z powodu smogu mówi się dużo, o konsekwencjach narażenia krótkoterminowego niewiele albo wcale” – mówi Weronika Michalak z HEAL Polska. “Niesłusznie, bo przekroczenia dopuszczalnych limitów wskazują, że ten problem to chleb powszedni mieszkańców polskich miast. To, że my lub nasze dzieci są rozdrażnione, zirytowane, boli nas głowa, może być konsekwencją oddychania zanieczyszczonym powietrzem. Niestety jednodniowa ekspozycja może prowadzić nawet do poważnych skutków zdrowotnych, np. udaru mózgu czy zawału serca. Ten wpływ widać wyraźnie w badaniach i statystykach szpitalnych” – dodaje.

Nawet krótkotrwały wzrost stężenia drobnych pyłów zawieszonych o 10 µg/m3 przekłada się na wzrost ryzyka zgonu z powodu udaru mózgu o aż o 11%. “Gołym okiem widać, że w okresie grzewczym, w miejscach i regionach, które są eksponowane na zanieczyszczenia powietrza, wzrasta liczba osób chorych i zgonów” – podsumowuje lek. Tomasz Karauda, specjalista chorób wewnętrznych.

Poprawa jakości powietrza to proces wymagający działań na wszystkich szczeblach politycznych. Trudno mieć nadzieję, że już następnej zimy powietrze w Polsce stanie się czyste. Tym bardziej że rząd przedłużył zawieszenie norm jakości węgla do końca lipca. Oznacza to, że węgiel marnej jakości trafi do pieców i kotłów również w nadchodzącym sezonie grzewczym. Decydenci powinni wyciągnąć lekcję z analizy sezonu smogowego 2022/23 – nie wolno doprowadzić do sytuacji, w której do domowych pieców znów trafi odpad węglowy, węgiel brunatny czy śmieci. Ważna jest także współpraca polityków i sektora zdrowia w działaniach na rzecz czystego powietrza. Jeszcze w tym roku będą oni mieli okazję wykazać się zaangażowaniem poprzez poparcie nowych standardów jakości powietrza UE zgodnych z zaleceniami WHO.

Raport „Chorzy na smog” można pobrać TUTAJ

1 maja miał być dniem powrotu norm jakości węgla w Polsce. Tak się nie stało. Ministerstwo Klimatu i Środowiska w piątek 28 kwietnia, tuż przed długim majowym weekendem, przedłużyło zwolnienie z kontrolowania jakości węgla o kolejne trzy miesiące. Sprzedaż nienormatywnego węgla, który będzie zanieczyszczać powietrze przez kolejny sezon grzewczy, to poważny i kosztowny błąd – ostrzega Polski Alarm Smogowy.

Zawieszenie norm jakości węgla ogłoszone przez rząd 1 lipca 2022 roku tłumaczono wojną w Ukrainie i problemami z zaopatrzeniem w węgiel. Tym razem kolejne wydłużenie możliwości sprzedaży węgla złej jakości odbyło się bez tłumaczenia ze strony Ministerstwa Klimatu. Być może wynika to z chęci sprzedaży słabej jakości węgla zalegającego w portach, składach gminnych czy wprost na hałdach górniczych. 

– Jeśli ktoś miał nadzieję na opamiętanie się Ministerstwa Klimatu i Środowiska w tej sprawie to się srodze rozczarował – komentuje Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego. – Sprzedaż węgla niespełniającego żadnych norm jakości będzie trwać dalej. To niedopuszczalna decyzja, która oddala nas od osiągnięcia standardów jakości powietrza zalecanych przez Światową Organizację Zdrowia. Ale stracą na tym nie tylko nasze płuca. Brak norm jakości to również okazja do oszukiwania konsumentów i sprzedawania surowca o bardzo kiepskich walorach grzewczych – dodaje Siergiej.

W czasie ostatniego sezonu grzewczego pojawiło się mnóstwo skarg klientów rozczarowanych słabą jakością importowanego węgla. Sprzedawano węgiel o zbyt dużej zawartości siarki, popiołu czy węgiel mocno zawilgocony, który nie chciał się palić. To konsekwencja zawieszenia norm jakości węgla i pozostawienia sprzedaży tego surowca praktycznie bez kontroli. 

Negatywny wpływ na jakość powietrza czy ograniczenie praw konsumentów to nie jedyny problem związany z zawieszeniem norm jakości węgla. W kamieniach milowych do Krajowego Planu Odbudowy rząd polski zobowiązał się do zaostrzenia norm dla węgla. Brak realizacji tego kamienia milowego stawia pod znakiem zapytania wypłatę 3 miliardów Euro z KPO. To pieniądze, które miały iść na wsparcie termomodernizacji domów jednorodzinnych, głównie w programie Czyste Powietrze. 
Link do rozporządzenia TUTAJ: https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2023/835

PAS weźmie udział w czwartej edycji Szczytu Klimatycznego TOGETAIR w dniach 20-21 kwietnia 2023 r. Na szczycie poza tematami energetycznymi pojawi się również czystego powietrza oraz czy nasza gospodarka może być zeroemisyjna bądź neutralna klimatycznie. Polskie, europejskie i światowe cele klimatyczne będą osią debat oraz rozmów przy okrągłych stołach. Szczyt Klimatyczny odbywać się będzie w przestrzeni Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. PAS jest partnerem merytorycznych Szczytu.

Wydarzenie, realizowane w formule hybrydowej i transmitowane z 3 telewizyjnych studiów, oglądać będzie można bezpłatnie i bez rejestracji na głównych stronach najważniejszych polskich portali internetowych. Organizatorzy po raz kolejny proponują międzynarodową debatę o celach klimatycznych. Każdy dzień Szczytu rozpocznie się panelem prowadzonym w języku angielskim, poświęconym globalnej i europejskiej tematyce.

Przedstawiciele PAS obecni będą na panelach dyskusyjnych:

20 kwietnia

14:20 (Studio G) Bartosz Piłat – panel dyskusyjny: Efektywny czy ekologiczny transport

15:30 (Studio G) Andrzej Guła – samorządowy panel dyskusyjny: Ekologiczne wyzwania regionów – prawo, finanse, geopolityka

21 kwietnia

9:40 (Studio E) Piotr Siergiej – panel dyskusyjny: Jak droga będzie energia? Jak szybko nauczymy się ją oszczędzać

9:50 (Studio S) – Andrzej Guła – panel dyskusyjny: Smog kontratakuje. Zdrowie publiczne Polaków

10:45 (Studio S) – Anna Dworakowska – Wykład wprowadzający na temat ochrony powietrza

Krakowski Alarm Smogowy ogłosił wyniki konkursu dziennikarskiego pod hasłem „Ciepło od zaraz”. Konkurs miał na celu promowanie oszczędzania energii, docieplenia domu w obliczu rosnących kosztów energii i problemów z jej dostępnością.

W konkursie nagrodzono sześcioro dziennikarzy (trzy nagrody główne i trzy wyróżnienia), którzy w interesujący i angażujący sposób przedstawili praktyczne porady w dziedzinie efektywnego wykorzystania energii w domu w czasie kryzysu energetycznego. Suma nagród w konkursie wyniosła 18 tysięcy złotych.

Zwycięzca, Andrzej Papliński z Muratora opisał przykłady ocieplonych i zmodernizowanych domów, pokazując jak takie podejście znacząco obniża koszty ogrzewania budynku. Pokazanie działających rozwiązań to doskonały sposób przekonania właścicieli domów do zmiany. Przykład sąsiada, który obniżył własne rachunki jest jednym z najskuteczniejszych bodźców do działania.

I miejsce (nagroda 5000 zł): Andrzej Papliński, Murator, za artykuł „Nie tylko wymiana ogrzewania! Termomodernizacja budynku i… fotowoltaika”

II miejsce (nagroda 4000 zł): Mateusz Kokoszkiewicz, Gazeta Wyborcza za artykuł „Jak

zredukować rakotwórcze substancje w powietrzu”

III miejsce (nagroda 3000 zł): Kamil Wszołek, Radio Kraków za audycję „Czy technologia może nam pomóc w walce o czyste powietrze?” w cyklu „Trendy w sieci w Radio Kraków”

Wyróżnienia (nagroda 2000 zł):

– Dominika Wantuch (Gazeta Wyborcza) za artykuł „Rachunki za ogrzewanie rosną. Polski Alarm Smogowy pokazuje je obniżyć”,
– Paweł Pomian (odpowiedzialny-inwestor.pl) za artykuł „Jak nie trwonić energii? [Poradnik o zdrowym oszczędzaniu]”,
– Piotr Starmach (NowyTarg24.pl) za artykuł „Rosną koszty ogrzewania mieszkania. Co robić, aby w dobie kryzysu płacić mniej za ciepło?„

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Prokuratury Krajowej na mazowiecką uchwałę antysmogową określając zarzuty jako “niezrozumiałe”. Organizacje społeczne nie kryją radości z powodu takiego rozstrzygnięcia sądu, podkreślając, że obowiązujące od ponad 5 lat przepisy uchwały chronią życie i zdrowie mieszkańców.

– Wyrok WSA przyznaje rację organizacjom i władzom województwa, które podnosiły bezzasadność zarzutów Prokuratury Krajowej wobec uchwały antysmogowej. Mieszkańcy Mazowsza mogą spać spokojnie, uchwała antysmogowa dalej będzie chronić ich i ich bliskich – powiedział radca prawny Miłosz Jakubowski z Frank Bold, reprezentujący przed sądem organizacje biorące udział w postępowaniu: Stowarzyszenie Lepsze Miejsce i Europejskie Centrum Czystego Powietrza.

Uchwała antysmogowa dla województwa mazowieckiego została przyjęta w październiku 2017 r. Ciemne chmury zawisły nad nią w grudniu 2022 r., kiedy Prokuratura Krajowa zaskarżyła ją do WSA, domagając się stwierdzenia jej nieważności. Prokuratura zarzuciła przepisom antysmogowym m.in. brak przeprowadzenia lub nieprawidłowe przeprowadzenie (nie jest to w treści skargi jasne) konsultacji społecznych w sprawie uchwały.

– Mazowiecki urząd marszałkowski nie tylko zorganizował konsultacje społeczne poprzedzające przyjęcie uchwały, ale w dodatku przeprowadził je w standardach wyższych niż przewiduje ustawa, np. dając obywatelom dłuższy niż wymagany termin na składanie uwag. Wszystkie informacje na ten temat są publicznie dostępne, dlaczego Prokuratura Krajowa nie umiała do nich dotrzeć przed złożeniem skargi?  – skomentował mecenas Jakubowski.

W toku przeprowadzonych w lipcu i sierpniu 2017 r. konsultacji społecznych wpłynęło 2200 uwag i wniosków oraz apel o jak najszybsze uregulowanie spraw zanieczyszczenia powietrza podpisany przez ponad 13 000 osób.

– Ta frekwencja jest dowodem na to, że społeczeństwo nie miało żadnego problemu z zauważeniem prowadzonych konsultacji. Warto dodać, że podjętą już uchwałę kontrolował wojewoda mazowiecki i nie miał do niej żadnych zastrzeżeń. Także nikt z mieszkańców nie skarżył przyjętych przepisów, ani sposobu ich przyjęcia, co pokazuje naprawdę szeroki konsensus społeczno-polityczny wokół działań na rzecz poprawy jakości powietrza – powiedziała Anna Dworakowska z Polskiego Alarmu Smogowego.

Wyrok WSA nie jest prawomocny, Prokuraturze Krajowej przysługuje możliwość złożenia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.