Drewniane podkłady kolejowe mają według prawa status odpadów niebezpiecznych, ponieważ są nasączone silnie toksycznym i rakotwórczym kreozotem. Utylizacją takich podkładów zajmować się mogą wyłącznie firmy posiadające specjalistyczne uprawnienia. Niestety, zużyte podkłady pochodzące z remontów PKP, pojawiają się w sprzedaży i wykorzystywane są jako opał. 11 września 2018 r. Polski Alarm Smogowy, Dolnośląski Alarm Smogowy i Warszawa Bez Smogu złożyły wniosek do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska o kontrolę procedur i praktyk gospodarowania odpadem niebezpiecznym, jakim są podkłady kolejowe.

Jedynym źródłem wycofanych z użycia podkładów jest w Polsce spółka PKP PLK S.A., która przekazując torowiska do remontu firmom zewnętrznym obarcza je jednocześnie obowiązkiem utylizacji tych podkładów jako odpadów niebezpiecznych.

Prawo krajowe i unijne zakazuje przekazywania i sprzedawania podkładów, będących odpadami niebezpiecznymi, podmiotom nie wyspecjalizowanym i nie posiadającym zezwolenia na ich utylizację. Firmy remontujące torowiska stają się na mocy ustawy o odpadach wytwórcą odpadów jakimi są podkłady kolejowe i ponoszą odpowiedzialność za ich utylizację.

W myśl obowiązujących przepisów zużyte podkłady kolejowe nie mogą być sprzedawane osobom fizycznym, montowane w ogrodach czy na placach zabaw, ani używane jako materiał opałowy w domowych kotłach, a firmy zajmujące się utylizacją podkładów muszą posiadać stosowne uprawnienia. Mimo to podkłady można bez problemu zakupić w serwisach ogłoszeniowych i aukcyjnych. Ceny zaczynają się od kilkunastu złotych za sztukę.

Zużyte drewniane podkłady kolejowe mają według polskiego i unijnego prawa status odpadów niebezpiecznych, ponieważ są nasączone silnie toksycznym i rakotwórczym olejem kreozotowym: zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 528/2012 kreozot uznaje się za tzw. bezprogową substancję rakotwórczą – tłumaczy Radosław Gawlik, aktywista Dolnośląskiego Alarmu Smogowego – co oznacza, że nie istnieją bezpieczne granice stężeń dla tej toksyny. Każda jej ilość może się przyczynić do zainicjowania procesu nowotworowego.

Skala zjawiska i jego powszechność – czyli ilość dostępnych podkładów w obiegu wtórnym oraz łatwość z jaką może je nabyć dowolna osoba fizyczna może rodzić przypuszczenie – mówi Piotr Siergiej z Polskiego Alarmu Smogowego – że PKP PLK i firmy, którym przekazuje swoje obowiązki nie sprawują należytego nadzoru nad wyborem wykonawców remontów i stosowanymi przez nich metodami utylizacji odpadów niebezpiecznych.

W związku z powyższym PAS uważa za zasadne sprawdzenie, w jaki sposób PKP PLK sprawuje nadzór nad wycofywaniem i utylizacją drewnianych podkładów kolejowych oraz nad podmiotami realizującymi remonty torowisk. Stąd wniosek o kontrolę złożony do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.

Nie możemy pozwolić, aby powietrze w Polsce nadal było wysypiskiem toksycznych odpadów – mówi Jakub Jędrak z Warszawy Bez Smogu – naszym zdaniem na PKP PLK, jako spółce Skarbu Państwa, ciąży szczególna odpowiedzialność za ochronę środowiska naturalnego. Spółka winna tak zorganizować proces remontu torowisk, aby uniemożliwić obrót toksycznymi odpadami, ponieważ narażają one zdrowie i życie obywateli.

Wniosek do GIOŚ można pobrać TUTAJ

Krakowski Alarm Smogowy zaprasza organizacje pozarządowe oraz grupy nieformalne działające przy organizacjach pozarządowych do składania wniosków w ramach trzeciej edycji programu „Nasze powietrze”. Program ukierunkowany jest na wspieranie społeczności lokalnych w podejmowaniu działań na rzecz czystego powietrza i jest realizowany na terenie dwóch województw: małopolskiego i śląskiego.

To już trzecia edycja programu prowadzonego na terenie województw małopolskiego i śląskiego. W poprzedniej edycji od listopada 2017 r. do kwietnia 2018 r., 12 organizacji pozarządowych uczestniczących  w programie zrealizowało 12 projektów o wartości prawie 140 tys. zł. Działania prowadzone były w 18 miejscowościach w województwach małopolskim i śląskim.

Celem programu "Czyste powietrze" jest:

1. Podniesienie świadomości wśród członków społeczności lokalnych na terenie województwa małopolskiego i/lub śląskiego na temat zanieczyszczenia powietrza i rozwiązań służących poprawie jakości powietrza, ze szczególnym uwzględnieniem niskiej emisji;
2. Podniesienie poziomu zaangażowania społeczności lokalnych na terenie województwa małopolskiego i/lub śląskiego w działania na rzecz poprawy jakości powietrza, ze szczególnym uwzględnieniem niskiej emisji;
3. Rozpowszechnianie informacji na temat przepisów zawartych w uchwałach antysmogowych dla województw małopolskiego i/lub śląskiego.
4. Rozwój ruchów i inicjatyw społecznych działających na rzecz poprawy jakości powietrza w województwie małopolskim i/lub śląskim.
W ramach programu przyznawane będą dotacje od 3 000 do 15 000 zł. Nie jest wymagany finansowy wkład własny. O dotacje mogą ubiegać się zarówno organizacje pozarządowe, jak i grupy nieformalne działające przy organizacjach pozarządowych.
Termin składania wniosków mija 30.09.2018 o godzinie 15:00. Wnioski należy wypełnić na formularzach dostępnych na www.krakowskialarmsmogowy.pl/naszepowietrze i przesłać na adres e-mail: naszepowietrze[at]gmail.com.
Wszystkie potrzebne formularze i dokumenty znajdują się w zakładce: Do pobrania

Program grantowy „Nasze Powietrze” realizowany jest przez stowarzyszenie Krakowski Alarm Smogowy w ramach projektu zintegrowanego „Wdrażanie Programu ochrony powietrza w województwie małopolskim – Małopolska w zdrowej atmosferze”, wspieranego z programu Unii Europejskiej LIFE.

Ministerstwo Energii woli brudny węgiel niż czyste powietrze – Zagłebiowski Alarm Smogowy protestuje przeciwko projektowi rozporządzenia w sprawie norm jakości węgla. W proponowanym kształcie normy uniemożliwią prowadzenie skutecznej polityki antysmogowej, wdrażanie programów ochrony powietrza oraz ograniczenie niskiej emisji z domowych instalacji grzewczych. 

Krzysztof Tchórzewski,

Minister Energii
Szanowny Panie ministrze,

proponowane rozporządzenie określające normy jakości paliw stałych dopuszczonych do sprzedaży dla gospodarstw domowych nie rozwiąże problemu zanieczyszczenia powietrza w Polsce. Obecna propozycja Ministerstwa Energii jest cofnięciem się o krok wstecz w stosunku do rozporządzenia przygotowanego w 2015 roku i zatwierdzonego przez Komisję Europejską. W obecnym brzmieniu rozporządzenie nie eliminuje najgorszej jakości węgla, który dalej będzie sprzedawany do gospodarstw domowych – a więc węgla o wysokiej zawartości popiołu (nawet 31%), wilgoci (nawet 27%), siarki (nawet 2,1%) i o niskiej wartości opałowej. Co więcej, wbrew zapisom ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, rozporządzenie dopuszcza sprzedaż odpadów węglowych (mułów oraz flotokoncentratów). W związku z tym rozporządzenie to nie przełoży się w żaden sposób na poprawę jakości powietrza w Polsce i uniemożliwi wdrażanie uchwał antysmogowych, programów ochrony powietrza oraz samorządowych i rządowych inicjatyw mających na celu poprawę jakości powietrza. Ponadto, nie zdefiniowano paliwa do kotłów klasy 5/Ekoprojektu, przez co w praktyce emisje z tych kotłów będą większe niż dopuszczalne rozporządzeniem ministra rozwoju i finansów z dnia. 1 sierpnia 2017 w sprawie kotłów na paliwo stałe. Stawia to pod znakiem zapytania zasadność dofinansowywania nowoczesnych kotłów na węgiel z pieniędzy publicznych, np. w ramach zapowiedzianego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wielomiliardowego Programu Czyste Powietrze.

 W związku z powyższym nie zgadzamy się na:

1. dopuszczenie do sprzedaży detalicznej zasiarczonego (powyżej 0,8%) i wilgotnego węgla (powyżej 12%) z dużą ilością popiołu  (powyżej 6%) (tabele 1-5). Węgle wysoce zasiarczone muszą trafiać do energetyki zawodowej i do ciepłownictwa wyposażonego w instalacje odsiarczania spalin a nie pod strzechy.
2. dopuszczenie do sprzedaży wysoce zanieczyszczonego miału o zawartości popiołu do 28%, wilgoci do 24%, siarki do 1,8% i minimalnej wartości opałowej 18 MJ/kg – należy usunąć z treści załącznika do Rozporządzenia tabelę nr 6
3. dopuszczenie do obrotu detalicznego mułów i flotokoncentratów mających nawet dziesięciokrotnie wyższe stężenia rtęci niż zwykły węgiel – w tabeli 5 należy dodać maksymalną zawartość podziarna (0-1mm) na poziomie 5%, tak aby uniemożliwić mieszanie lepszego jakościowo miału z odpadem węglowym (flotokoncentratem). Sprzedaż odpadów węglowych do instalacji poniżej 1 MW, a więc do sektora komunalno-bytowego, jest niezgodna z przepisami nowo uchwalonej ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw;
4. możliwość stosowania odchyleń od zaproponowanych parametrów (3% dla wilgoci, 3% dla popiołu, 1 MJ/kg dla wartości opałowej i 0,3% dla siarki). Odchylenia te są w rzeczywistości próbą dalszego obniżania standardów jakościowych węgla. Proces przechowywania i transportu węgla nie ma żadnego wpływu na zawartość siarki, stąd wprowadzanie takiego odchylenia jest zupełnie nieuzasadnione. Natomiast wpływ deszczu na wilgoć należy ograniczać poprzez odpowiednie zabezpieczanie węgla na składach (np. zadaszenia);
5. brak w rozporządzeniu definicji paliwa kwalifikowanego do kotłów 5 klasy i Ekoprojektu. Jak wskazują ekspertyzy, kotły te dotrzymują deklarowane standardy emisyjne jedynie na groszku o odpowiednio wysokiej jakości. Przy zastosowaniu groszków zaproponowanych w rozporządzeniu emisyjność kotłów klasy 5 i Ekoprojektu wzrośnie. Pojawia się zatem pytanie o zasadność dofinansowywania tego typu urządzeń ze środków publicznych jeśli rozporządzenie nie definiuje do nich paliwa gwarantującego dotrzymanie deklarowanych standardów emisyjnych. Postulujemy aby Tabela 4 definiowała właśnie paliwo kwalifikowane do kotłów 5 klasy / Ekoprojektu. W związku z tym należy określić następujące parametry jakościowe: zawartość popiołu <6% (wobec proponowanych 12%+3% odchylenia), zawartość siarki <0,8% (wobec proponowanych 1,2%+0,3% odchylenia), wartość opałowa >27 MJ/kg (wobec proponowanych 24 MJ/kg -1 odchylenia), zawartość podziarna <5% (wobec proponowanych 10%+5% odchylenia), zawartość wilgoci całkowitej <12% (wobec proponowanych 15%+3% odchylenia). Jedynie na paliwie odpowiedniej jakości kotły 5 klasy oraz Ekoprojektu będą dotrzymywać wymaganych parametrów emisyjnych.
6. nazywanie węgla przedrostkiem “eko”, np. “ekogroszkiem” bądź “ekomiałem”. Węgiel, co do zasady, jest najbardziej zanieczyszczającym paliwem, którego spalanie emituje znaczne ilości zanieczyszczeń pyłowych i gazowych oraz CO2. Z tego względu przedrostek “eko” jest nie tylko nieadekwatny, ale też wprowadzający konsumentów w błąd. W zamian proponujemy wprowadzenie odrębnej nomenklatury i podziału na klasy węgla.

Jednocześnie zaproponowany projekt rozporządzenia niweczy starania podjęte na innych obszarach: już w ośmiu województwach obowiązują uchwały antysmogowe zaś środki publiczne wydawane są na wymianę źródeł ciepła. Zaproponowane “normy” dla węgla nie pozwolą na spełnienie założonych celów redukcji emisji zanieczyszczeń.

Ministerstwo Energii woli brudny węgiel niż czyste powietrze – Polski Alarm Smogowy protestuje przeciwko projektowi rozporządzenia w sprawie norm jakości węgla. W proponowanym kształcie normy uniemożliwią prowadzenie skutecznej polityki antysmogowej, wdrażanie programów ochrony powietrza oraz ograniczenie niskiej emisji z domowych instalacji grzewczych. Propozycja Ministerstwa Energii stoi w sprzeczności z rządowym programem Czyste Powietrze.

Normy zezwalają na spalanie węgla o bardzo wysokiej zawartości wilgoci (nawet 24%), siarki (nawet 1,8%), popiołu (nawet 28%) i niskiej wartości opałowej (18 MJ/kg). Tak słabe parametry uniemożliwiają osiągnięcie znaczącej poprawy jakości powietrza. Co więcej rozporządzenie umożliwia wprowadzanie do obrotu handlowego odpadów węglowych tj. flotokoncentratów czy mułów, poprzez ich mieszanie z miałami. Jest to niezgodne z uchwaloną w zeszłym miesiącu przez Sejm nowelizacją ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw.

Obecna propozycja Ministerstwa Energii jest cofnięciem się o krok wstecz w stosunku do rozporządzenia przygotowanego w 2015 roku i zatwierdzonego przez Komisję Europejską. Dla porównania, rozporządzenie z 2015 roku dopuszczało do obrotu miał o zawartości popiołu nie większej niż 12% podczas gdy obecna propozycja to 28% (ponad dwukrotnie więcej).

Normy jakości węgla zawarte w rozporządzeniu ME są koniecznym dodatkiem do uchwalonej Ustawy o kontroli jakości paliw stałych i stanowią wytyczne dla Inspekcji Handlowej, która ma rozpocząć kontrolę na składach węgla. Jednak Ministerstwo Energii określiło normy w taki sposób aby na rynku nic się nie zmieniło. Praktycznie 100% węgla najgorszej jakości pozostanie dalej w obrocie handlowym.

– To skandal, że wbrew opinii ekspertów, organizacji antysmogowych, a nawet urzędników rządowych odpowiadających za walkę ze smogiem zaproponowano normy węgla, które absolutnie nic nie zmieniają – powiedział Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego. Ministerstwo idzie pod prąd oczekiwań społecznych. Trudno to zrozumieć znając oficjalne stanowisko rządu deklarujące wzmożenie walki ze smogiem – dodaje.

Kolejnym dużym mankamentem ministerialnej propozycji jest fakt, iż nie zdefiniowano paliwa do kotłów klasy 5/ Ekoprojektu, przez co w praktyce emisje z tych kotłów będą znacząco większe niż dopuszczalne rozporządzeniem ministra rozwoju i finansów z dnia 1 sierpnia 2017 w sprawie kotłów na paliwo stałe. Stawia to pod znakiem zapytania zasadność dofinansowywania kotłów na węgiel z pieniędzy publicznych, np. w ramach zapowiedzianego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wielomiliardowego Programu Czyste Powietrze.

Zaproponowane normy jakości węgla dowodzą jasno, że dla Ministerstwa Energii ważniejszy jest zasiarczony węgiel i odpady węglowe niż czyste powietrze – mówi Andrzej Guła z PAS. Znamienne jest to, iż Ministerstwo Energii poprosiło o opinię do projektu spółki górnicze i związki zawodowe, pomijając podmioty i instytucje zajmujące się ochroną powietrza, w tym kluczowy głos samorządów wojewódzkich i gminnych.

Stanowisko PAS – TUTAJ

Zbliża się koniec pracy na rzecz mieszkańców i miasta w kadencji Rady Miasta 2014-2018. W związku z tym przygotowaliśmy dla wszystkich Radnych zasiadających w Radach Miasta w Będzinie, Czeladzi, Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu krótka jednostronicową ankietę, której wypełnienie nie zajmie więcej niż 5 minut.

Chcemy sprawdzić wiedzę Radnych o zagadnieniach jakości powietrza w regionie, a szczególnie interesują nas ich dotychczasowe działania i plany przyszłych działań na jego poprawę. Informacje pozyskane z ankiet zgromadzimy w jednym zwartym raporcie, który opublikujemy do końca września 2018r.

Sejm przyjął ustawę o kontroli jakości węgla. To ważny krok ku poprawie jakości powietrza w Polsce. Niestety, planowane przez Ministerstwo Energii rozporządzenie do tej ustawy idzie w przeciwnym kierunku. Odpady węglowe i zasiarczony węgiel pozostaną w sprzedaży.

Ustawa wprowadza system rzeczywistej kontroli nad jakością węgla dostępnego w handlu detalicznym. Każda partia węgla będzie musiała mieć świadectwo jakości, a Inspekcja Handlowa będzie kontrolować czy rzeczywista jakość nie jest gorsza od parametrów zadeklarowanych na świadectwie. Kary za niezgodność deklaracji i sprzedawanego węgla dochodzić będą do 200 tys. zł.

Podczas głosowania posłowie odrzucili poprawkę zobowiązującą Ministerstwo Energii do konsultowania norm jakości węgla z Ministerstwem Środowiska, co rodzi obawy, że normy węgla mogą nie służyć poprawie jakości powietrza.

O tę ustawę zabiegaliśmy od lat, ale to dopiero początek drogi ku poprawie jakości powietrza – powiedział Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego. Piłeczka jest teraz po stronie Ministra Energii Krzysztofa Tchórzewskiego ponieważ to on będzie decydował jakiej jakości węgiel trafi do obrotu detalicznego. Ostatnia propozycja przedstawiona przez Ministerstwo Energii dopuszcza do obrotu odpad węglowy (muły i flotokoncentrat), mimo iż jest to sprzeczne z ustawą (odpady węglowe będą mogły być mieszane z miałami i w ten sposób nadal będą sprzedawane do gospodarstw domowych). Ponadto, Ministerstwo Energii proponuje dopuścić do sprzedaży węgiel o bardzo niekorzystnych parametrach, w tym węgiel o nawet 30% zawartości popiołu czy wilgoci. Chce również umożliwić sprzedaż węgla wysoko zasiarczonego (zawartość siarki na poziomie około 2%, pomimo że rekomendacje ekspertów mówią o maksymalnym poziomie 0,8%).

Z uzasadnienia ME do projektu rozporządzenia wynika wprost, że wszystkie parametry w rozporządzeniu zostały dobrane pod węgiel wydobywany przez polskie kopalnie. W uzasadnieniu czytamy: "Biorąc pod uwagę paliwa stałe sprzedawane przez głównych producentów krajowych, a także proponowane w przedmiotowym rozporządzeniu wymagania jakościowe dla paliw stałych szacuje się, że około 100% węgla koksowego oraz 93,3% węgla energetycznego spełniałoby wprowadzone wymagania jakościowe.”

Oznacza to, że przy dotychczasowych pracach nad rozporządzeniem nie brano pod uwagę potrzeb wynikających z ochrony powietrza, a jedynie interes spółek węglowych. W obecnej formie normy nie doprowadzą do wycofania z rynku najgorszych sortymentów węgla, a rozporządzenie nie będzie miało żadnego wpływu na poprawę jakości powietrza. Mamy nadzieję, że to co zostało przedstawione przez Ministerstwo Energii ulegnie radykalnej zmianie, a ostateczna forma rozporządzenia będzie korzystna dla powietrza i zdrowia mieszkańców Polski, dodaje Guła.

W ciągu dwóch ostatnich lat świadomość istnienia problemu smogu w mniejszych miastach Małopolski wzrosła z 36 do 60 proc. Dostrzegają go też niemal wszyscy krakowianie i coraz więcej mieszkańców wsi. Niemal wszyscy popierają zdecydowane działania antysmogowe, a zdecydowana większość Małopolan krytycznie ocenia to, co obecnie w tej kwestii robią ich lokalne władze.

– Badania zamówiliśmy, by wiedzieć, co udało się już zrobić w sferze edukacji oraz budowy świadomości istnienia problemu i co pozostało do zrobienia. Widać, że o ile w Krakowie świadomość jest już bardzo duża, to do mieszkańców mniejszych miast dopiero udaje się dotrzeć, a na wsi jest z tym wprawdzie lepiej, ale wciąż bardzo źle – komentowała Anna Dworakowska z Krakowskiego Alarmu Smogowego i jednocześnie zwracała uwagę, że wyniki ankiet wskazują też, że wzrostowi świadomości mieszkańców mniejszych miast na ogół nie towarzyszą zdecydowane działania władz samorządowych. Te są oceniane krytycznie i zaledwie co trzeci spośród tych, którzy dostrzegają istnienie problemu, uważa że władze wywiązują się ze swoich obowiązków w tym względzie w wystarczającym stopniu. Najlepiej jest pod tym względem w Krakowie, gdzie 40 proc. mieszkańców uważa, że działania podejmowane przez lokalne władze są wystarczające.

Dzięki badaniom udało się też zdiagnozować problem z małopolską uchwałą antysmogową, który wymaga rozwiązania. 70 proc. ankietowanych deklaruje bowiem, że słyszało o uchwale, ale jedynie co piąty wie, co się w niej znajduje. – To ważne, bo choć nieznajomość prawa nie zwalnia z obowiązku jego przestrzegania, to jednak trudno przestrzegać prawa, którego się nie zna. Jest to zadanie dla nas, dla samorządu, dla lokalnych liderów opinii, ale też dla mediów – mówiła Dworakowska i zwracała uwagę, że jest to zadanie wdzięczne, ponieważ aż 88 proc. ankietowanych po zapoznaniu się z zapisami uchwały, deklarowało, że je popiera. A 90 proc. ankietowanych popiera działania na rzecz czystego powietrza takie jak obowiązek wymiany starych kotłów i pieców na węgiel (przy zapewnieniu dopłat), zakaz sprzedaży najgorszej jakości węgla o wysokiej zawartości zanieczyszczeń i podwyższenie wysokości kar pieniężnych za spalanie śmieci.

Trzeba wspomnieć także, taki wynik może być dla wielu osób zaskoczeniem, że aż 81 proc. krakowian popiera zakaz wjazdu starych samochodów wyposażonych w silniki diesla do centrów miast. A 47 proc. popiera wprowadzenie opłat za poruszanie się po nich samochodem. – Od niedawna samorządy mogą wprowadzać strefy czystego transportu – czas najwyższy aby władze Krakowa skorzystały z tej możliwości i ograniczyły w mieście ruch najbardziej trujących aut – dodaje Dworakowska.

Skrót raportu można znaleźć na stronie SmogLab.pl

Pełny raport można pobrać TUTAJ:

Pożary składowisk odpadów są objawem przewlekłej choroby, która trawi polski system ochrony środowiska. Ten cierpi z powodu braków finansowych oraz kadrowych, niewydolnej organizacji i złego prawa – tak brzmi stanowisko Polskiego Alarmu Smogowego, który zwraca się z apelem do Premiera Morawieckiego o natychmiastowe działanie.

STANOWISKO PAS – TUTAJ

Braki funduszy na ochronę środowiska uwidaczniają się na poziomie budżetowym, gdy porównamy Polskę do innych krajów Unii Europejskiej. Według danych Eurostatu w 2013 roku (najnowsze dostępne zestawienie) na bieżące działania związane z ochroną środowiska wydajemy 0,2 proc. PKB. Oznacza to, że wśród 13 ujętych w zestawieniu krajów, znaleźliśmy się na 11 miejscu. Za nami były Serbia i Chorwacja. Przed nami między innymi Bułgaria (0,58 proc.) i Rumunia (0,34 proc.) Zestawienie Eurostatu z roku 2012 nie wygląda lepiej – plasuje Polskę na 22 miejscu z 25.

Skalę niedofinansowania instytucji nadzoru najlepiej widać po wynagrodzeniach inspektorów ochrony środowiska, których dochody wynoszą często 1500 złotych netto. Niskie pensje sprawiają, że rotacja w tej instytucji jest ogromna. Na przykład w kujawsko-pomorskim Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska od początku roku z pracy odeszło 40 osób – ze 140 zatrudnionych. Z różnych inspektoratów dochodzą sygnały, że pojawiają się problemy z rekrutacją specjalistów, co nie może dziwić przy takich wynagrodzeniach.

– Pożary wysypisk to objaw systemowej choroby. Z mafią śmieciową mają walczyć ludzie zarabiający 1500 złotych i muszący uprzedzać o kontroli – mówi Andrzej Guła – lider Polskiego Alarmu Smogowego. Jednak problemem są nie tylko pieniądze – dodaje- uprawnienia kontrolne inspektoratów ochrony środowiska są bardzo słabe, a kary dla przedsiębiorców łamiących przepisy określane są na poziomie pochodzącym z epoki transformacji gospodarczej, kiedy dla wzrostu gospodarczego ustawodawcy byli gotowi poświęcić wszystko – w tym zdrowie i środowisko.

Wadą systemu jest konieczność uprzedzania przedsiębiorców o kontroli. Inspektoraty nie są wyposażone w odpowiedni sprzęt pomiarowy oraz nie mają możliwości skorzystania z pomocy akredytowanych laboratoriów prowadzących pomiary. Dodatkowo problemem są rozmyte kompetencje, co prowadzi do sytuacji gdzie zalecenia pokontrolne WIOŚ nie są realizowane, a przedsiębiorcy nie czują się zobowiązani do przestrzegania przepisów ochrony środowiska.

Polski Alarm Smogowy zwrócił się w liście do Premiera Morawieckiego o natychmiastową, gruntowną i skuteczną reformę służb kontrolujących przepisy dotyczące ochrony środowiska w Polsce. (LIST DO PREMIERA – TUTAJ)

Zdaniem PAS jest kilka różnych sposobów rozwiązania problemu. Warto rozważyć reformę obecnego systemu w kierunku zmiany inspekcji ochrony środowiska w służbę kontrolną z prawdziwego zdarzenia. Można zamiast tego od razu powołać taką służbę lub przydzielić te zadania, którejś z już istniejących, dbając przy tym o większe uprawnienia, bardziej dotkliwe sankcje, a także o zapewnienie środków umożliwiających efektywne działania.

Polski Alarm Smogowy zapowiedział także że zwróci się do Najwyższej Izby Kontroli o dokonanie oceny skuteczności systemu kontroli ochrony środowiska w Polsce i ochrony Polaków przed przestępczością ekologiczną.

Aktywiści Warszawy Bez Smogu złożyli 20 czerwca petycję do Prezydent M.st. Warszawy domagając się zmiany programu dopłat do wymiany „kopciuchów” w stolicy.

Według szacunków UM Warszawa w stolicy funkcjonuje ok. 15 tysięcy pozaklasowych kotłów na paliwa stałe, czyli tzw. kopciuchów. Zdaniem inicjatywy Warszawy Bez Smogu, istniejący obecnie program dopłat do wymiany jest nieskuteczny i wymaga gruntownej zmiany.

– Zgodnie z wymogami Uchwały Antysmogowej dla woj. mazowieckiego do końca roku 2022 należy wymienić wszystkie kotły nie spełniające wymogów uchwały. Oznacza to, że w nadchodzących latach w Warszawie należy wymienić ok. 270 kotłów miesięcznie. Opracowany przez UM Warszawy program dopłat do wymiany kotłów sprawił, że w całym roku 2017 wymieniono zaledwie 262 kotły. Wymiana kotłów w takim tempie zajmie prawie 60 lat – mówi Monika Daniluk, aktywistka WBS i dodaje, że Warszawa potrzebuje czystego powietrza teraz, a nie w bliżej nieokreślonej przyszłości.

– Uważamy, że tak zamożne miasto jak Warszawa stać na utworzenie dużo ambitniejszego programu wymiany kopciuchów niż obecnie – mówi Piotr Siergiej z WBS. Porównanie liczy wymian kotłów z roku 2017: Kraków – 6185, Wrocław – 1812, a nawet podwarszawski Otwock – 190 pokazuje, że wynik Warszawy, największego i najbogatszego miasta w kraju, jest bardzo kiepski. Więcej kotłów niż w Warszawie wymieniono choćby w Katowicach, Łodzi, Poznaniu czy Rybniku. Nawet mała, podkrakowska gmina Zabierzów wymieniła tylko dwukrotnie mniej kotłów niż dwumilionowa Warszawa. Potrzebna jest fundamentalna zmiana podejścia, i temu właśnie służy nasza petycja.

Aktywiści Warszawy Bez Smogu wnioskują m.in. o zwiększenie w budżecie środków na wymianę kotłów na paliwa stałe do 240 mln zł na najbliższe 5 lat, bezgotówkowe rozliczanie obywateli, wyższe progi dofinansowania i szeroką pomoc miasta w wypełnianiu wniosków.

Bez przyspieszenia procesu wymiany kotłów nie uda się w szybkim tempie poprawić jakości powietrza w stolicy podczas sezonu grzewczego – dodaje Piotr Siergiej.

TREŚĆ PETYCJI

PETYCJA
w interesie publicznym
Ja, niżej podpisany Piotr Siergiej, działając jako członek nieformalnej inicjatywy obywatelskiej Warszawa Bez Smogu wchodzącej w skład Polskiego Alarmu Smogowego, na podstawie art. 2 ust. 1, ust. 2 pkt 2 i ust. 3 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach (t. j. Dz. U. z 2018 r. poz. 870), mając na uwadze bardzo niską liczbę złożonych wniosków o dopłatę do wymiany kotła na paliwo stałe (279 w roku 2017) i 416 w naborze 2017-2018 roku (do kwietnia 2018 r.), wnoszę o:
1. Zwiększenie ilości środków przeznaczonych na wymianę kotłów i instalacji grzewczych. Obecnie zagwarantowane kwoty: 15 936 626 zł (2018) i 14 mln zł (2019) przy założeniu limitu dopłaty na 16 tys. zł wystarczy na zaledwie ok. 1000 wymian rocznie, co oznacza, że ok. 15 000 niskosprawnych kotłów, tzw. kopciuchów funcjonujących w Warszawie nie zostanie wymieninych w terminie wymaganym przez Uchwałę Antysmogową dla woj. mazowieckiego, czyli do 31 grudnia 2022. Szacowany przez WBS budżet przeznaczony na wymianę kotłów nie spełniających wymogów uchwały antysmogowej wynosi ok. 240 mln zł.
2. Bezgotówkowe rozliczenie inwestycji między Urzędem Miasta a wykonawcą.
3. Dodanie do inwestycji, na którą przeznaczane są dotacje, kosztów wykonania wewnętrznej instalacji c.o.
4. Określenie wysokości dotacji:
na likwidację palenisk na paliwa stałe – 900 zł za każdy kWh zainstalowanej mocy, dla zarówno instalacji c.o. i c.w.u., ale nie więcej niż 8000 zł (przedsiębiorcy – 4000zł);
na zakup i/lub montaż instalacji c.o. w wysokości 80 zł/m2 powierzchni ogrzewanej, ale nie więcej niż 8000 zł (przedsiębiorcy – 4000zł).
5. W miejscach, w których wymogi techniczne nie pozwalają na podłączenie do sieci gazowej lub ciepłowniczej dofinansowanie na zakup i instalację pompy ciepła w wysokości 3000 zł za każdy kW obliczeniowej mocy grzewczej, przy czym zapotrzebowanie na ciepło nie może przekroczyć 100 W/m2 ogrzewanej powierzchni i mocy niezbędnej do przygotowania c.w.u.
6. Uproszczenie procedury składania wniosków o dopłaty do wymiany kotła i instalacji
7. Umożliwienie przesunięcia wykonania inwestycji na następny okres rozliczeniowy w przypadku niespełnienia wymogów formalnych związanych z wykonaniem inwestycji wynikających z przyczyn obiektywnych (np. niepodłączenie posesji do sieci gazowej wynikające z winy dystrybutora gazu).
8. Dofinansowanie dla najuboższych projektu i przyłącza gazowego.
9. Utworzenie listy rekomendowanych wykonawców inwestycji aprobowanych przez UM. Takie działanie nie tylko pozwoli na wykonanie inwestycji przez uprawnione i wiarygodne podmioty gospodarcze, ale jest również skuteczną barierą przed nieuzasadnionym podnoszeniem cen za wykonanie inwestycji.
10. Wsparcie całej procedury i przygotowanie niezbędnej dokumentacji koniecznej do wymiany kotła lub zmiany źródła ciepła przez wykwalifikowaną, oddelegowaną w urzędzie osobę (ekodoradcę), lub umożliwienie wnioskodawcy upoważnienia wykonawcy do takich działań.

Skawiński Alarm Smogowy po ostatnich wydarzeniach w Skawinie, przekazał Premierowi RP apel mieszkańców miasta i gminy Skawina o podjęcie prac nad powołaniem skutecznego systemu nadzoru państwa nad przemysłem negatywnie oddziałującym na środowisko i zdrowie mieszkańców, a także nad szkodliwymi i uciążliwymi emisjami z zakładów przemysłowych.

SAS wzywa w apelu do stworzenia skutecznej, dysponującymi wszystkimi niezbędnymi narzędziami, środkami i zapleczem inspekcji ochrony środowiska; apeluje o wprowadzenie zmian w prawie i organizacji administracji, ułatwiających – a wręcz wymuszających – współpracę między różnymi organami kontrolnymi a jednostkami samorządu terytorialnego każdego szczebla.W treści SAS podnosi również temat bulwersującej sprawy pożaru skawińskiego składowiska śmieci, która – jak to określił SAS – w soczewce ukazuje wszystkie niedostatki obecnego systemu nadzoru nad tego typu działalnością. 

Treść apelu do Premiera Rzeczypospolitej Polskiej skierowana przez SAS:

Szanowny Panie Premierze,

my, mieszkanki i mieszkańcy Miasta i Gminy Skawina, jesteśmy zdruzgotani i zbulwersowani ubiegłotygodniowym pożarem składowiska odpadów w naszym mieście. Pomimo, że o zagrożeniu wiedzieli wszyscy (Urząd Miasta, Państwowa Straż Pożarna, Policja, Prokuratura, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, CBA, Starosta, Wojewoda, a nawet Pan, Panie Premierze), a mieszkańcy od miesięcy apelowali i informowali o niebezpiecznym procederze składowania ponad sześciu tysięcy ton odpadów w mieście, w sąsiedztwie osiedli ludzkich, składowisko spłonęło, jak dziesiątki innych w naszym kraju. Tej fatalnej nocy my i nasze dzieci wchłonęliśmy ogromną dawkę chemikaliów wraz z powietrzem, którym oddychaliśmy. Rodziców dzieci znajdujących się w chmurze toksycznego dymu budził w nocy kaszel najmłodszych dzieci, które jak kanarki w kopalni sygnalizowały, że dzieje się coś niedobrego, że nie mogą oddychać, a toksyny, które przyjmują niewykształcone jeszcze układy oddechowe, pustoszą ich bezbronne organizmy. To nie jest dramatyzowanie, Panie Premierze – to doświadczenia nasze własne i naszych bliskich.

Wojewoda Małopolski, prywatnie mieszkaniec Skawiny, i podległe mu służby ochrony środowiska zdecydowały się jednak zdarzenie to zbagatelizować twierdząc, że chmura toksycznych pyłów oddziaływała “jedynie” na sąsiedni Kraków – jakby zdrowie mieszkających tam ludzi nic nie znaczyło. Dla uspokojenia nastrojów zeskanowano powietrze spektrometrem do wykrywania gazów bojowych, w tej sytuacji zupełnie bezużytecznym, i bezrefleksyjnie oznajmiono, że nie ma zagrożenia.

Te same instytucje od roku nie potrafią wyegzekwować zakazu prowadzenia działalności przez inne składowisko wysoce niebezpiecznych odpadów, które już raz płonęło i z pewnością ponownie zapłonie. O tragicznych skutkach, jakie może to przynieść dla całego miasta i gminy, informowaliśmy władze lokalne i regionalne nie raz, bo same nie potrafią nierzadko nawet tego zauważyć. Bezskutecznie. Wszystkim jest bardzo przykro, wszyscy rozumieją – i dalej nic się nie zmienia.

Tej wiosny, dzięki nieustępliwości MIESZKAŃCÓW, udało się zbadać skład chemiczny fetoru  emitowanego przez zakłady przemysłowe w Skawinie. Trwało to ponad rok i udało się tylko dzięki determinacji mieszkańców, których wojewoda jeszcze jesienią 2017 publicznie nazwał populistami, gdy błagaliśmy o pomoc, obnażając jednocześnie brak jakiejkolwiek kontroli faktycznych emisji przemysłowych. W chemicznym fetorze emitowanym przez zakłady, który nie pozwala nam otwierać okien również latem, znaleziono m.in. benzen, ksylen, naftalen, czy ujęty w konwencji sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych heksachlorobutadien. Ale już w kilka dni po opublikowaniu wyników, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska wydał oświadczenie, że nie ma pieniędzy na zbadanie wpływu tych substancji na nasze zdrowie i życie. Nie ma ich nawet na określenie stężeń tych substancji. Wciąż pozostajemy bez jakiejkolwiek ochrony, informacji, wsparcia. I tak to trwa, pomimo szumnych zapowiedzi o zmianach, reformach czy ogromnych środkach finansowych.

Co dzieje się w Skawinie w okresie grzewczym też Pan Premier wie. Katastrofalny stan powietrza jest wypadkową wieloletnich i ciągłych zaniechań władz wszystkich opcji, w tym między innymi tego, że rynek odpadu węglowego wciąż nie został uregulowany. Wciąż zamiast zagospodarowywać, spalamy go w domowych paleniskach każdej zimy, skutecznie dusząc siebie i sąsiadów.

Szanowny Panie Premierze, biorąc to wszystko razem chcemy powiedzieć z całą stanowczością, że prawo​, które pozwala truć obywateli nie jest prawem​, a państwo które nie potrafi tego prawa wyegzekwować lub zmienić, nie jest państwem​. Pod skorupą obietnic bez pokrycia i wieloletnich zaniechań nie ma nic, nawet ułudy ochrony naszego – obywatelek i obywateli – bezpieczeństwa, zdrowia, dobrostanu.

Sami tracąc już wiarę, że to cokolwiek zmieni, ponownie apelujemy do Pana Premiera o bezkompromisowe działania, aby chronić tych bezbronnych, których większość nawet nie wie, skąd bierze się rosnąca z roku na rok liczba nieuleczalnych chorób w Polsce – kraju, w którym oddech w tak wielu miejscach zabija. Bez gruntownej reformy inspekcji ochrony środowiska ​- a w zasadzie bez stworzenia go od nowa – życie i zdrowie Polek i Polaków nadal zależeć będzie od woli przemysłowców, a nie od sprawnie działającego Państwa.

Dlatego wzywamy Pana do podjęcia natychmiastowych działań, zmierzających do stworzenia systemowego nadzoru nad przemysłem i skutecznej, dysponującymi wszystkimi niezbędnymi narzędziami, środkami i zapleczem (w tym naukowo-laboratoryjnym i eksperckim) inspekcji ochrony środowiska. Apelujemy również o wprowadzenie zmian w prawie i organizacji administracji, ułatwiających – a wręcz wymuszających! – współpracę między różnymi organami kontrolnymi a jednostkami samorządu terytorialnego każdego szczebla.

Pragniemy zaznaczyć, że jest to apel apolityczny. Kierujemy go zarówno do Pana, jak i byłych i przyszłych rządzących. Wszyscy wiemy, że jest to problem najwyższej wagi i wszyscy wiemy, że będziemy musieli przestać go w końcu ignorować. Pytanie tylko ile jeszcze osób musi umrzeć. Naszym dramatem jest to, że nie umieramy nagle na ulicy; odkładane w organizmie toksyny zabijają nas powoli, czyniąc z tego osobistą tragedię ukrytą w przełykanych z trudem łzach najbliższych, a nie narodową tragedię.

Z Warszawy widać jedynie statystyki. Tymczasem w Skawinie – i w zbyt wielu innych miejscach Polski – widać gasnących ludzi, których Państwo zostawiło samych sobie.

Z wyrazami szacunku

Skawiński Alarm Smogowy

Ruch Społeczny Mieszkańców Miasta i Gminy Skawina