Aktywiści z Warszawy Bez Smogu wspólnie ze Smogiem Wawerskim i Warszawskim Alarmem Smogowym przygotowali petycję o wprowadzenie zakazu palenia węglem w gospodarstwach domowych na terenie Warszawy od 1 stycznia 2023 r. Pod petycją podpisało się ponad 8200 osób. Petycję przekazano przedstawicielom Biura Ochrony Powietrza i Polityki Klimatycznej oraz Sejmiku woj. mazowieckiego.

Poza zakazem spalania węgla w gospodarstwach domowych aktywiści postulują wprowadzenie zakazu palenia w kominkach, kozach i ogrzewaczach pomieszczeń (niebędących głównym źródłem ogrzewania) w dniach, w których prognozowane stężenie średniodobowej normy zanieczyszczeń pyłu PM10 przekroczy dopuszczalną normę (50 μg/m3).

Aktywiści uzasadniają konieczność zakazu m.in. szacunkami przeprowadzonych w 2017 r. na zlecenie marszałka woj. mazowieckiego oceniającymi, że wdrożenie obecnych zapisów uchwały antysmogowej dla woj. mazowieckiego nie doprowadzi do obniżenia stężeń rakotwórczego benzo(a)pirenu do poziomu poniżej dopuszczalnej normy na terenie Warszawy. Stolica, jako jedyne miasto w woj. mazowieckim, wciąż będzie odnotowywać przekroczenia dopuszczalnego poziomu tej rakotwórczego substancji.

W czasie happeningu przed UM Warszawy aktywiści ustawili instalację z modelem ludzkich płuc kilkumetrowej wielkości, które stały przez ponad dwa tygodnie przed budynkiem Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie. Płuca „oddychały” przepuszczanym przez nie powietrzem i filtrowały zawieszone w nim zanieczyszczenia. Biała tkanina, która pokryty był model płuc przybrała ciemnoszary kolor.

Płuca są częścią kampanii Polskiego Alarmu Smogowego „Zobacz czym oddychasz. Zmień to”, która rozpoczęła się 14 listopada 2019, w Dniu Czystego Powietrza, na Rynku w Oświęcimiu. W kolejnych odsłonach kampanii płuca trafiły do Czernichowa, Wieliczki, Zabierzowa oraz Niepołomic. Od 29 stycznia 2020 r. z inicjatywy Warszawy Bez Smogu, stołecznego oddziału Polskiego Alarmu Smogowego, model ludzkich płuc zainstalowano w Warszawie, przed budynkiem Centrum Zdrowia Dziecka w dzielnicy Wawer. Z Wawra instalację z płucami przeniesiono do podwarszawskiego Józefowa, gdzie będzie działać przez dwa tygodnie.

Warszawa ma najdłuższą sieć ciepłowniczą w Unii Europejskiej pokrywającą 80% zapotrzebowania miasta na energię cieplną. Tam, gdzie nie dociera sieć ciepłownicza, istnieje bardzo dobrze rozwinięta sieć gazowa. Ze względu na gęstość zabudowy, która ciągle zwiększa się w dzielnicach z przewagą zabudowy jednorodzinnej, istotne jest, aby obowiązywał całkowity zakaz spalania węgla. Urządzenia ekoprojekt (wskazane w uchwale antysmogowej jako możliwe rozwiązanie docelowe) używane w warunkach domowych nie zapewniają poziomów emisji pyłów osiąganych w warunkach laboratoryjnych. Miasto Stołeczne Warszawa zamierza przeznaczyć 300 mln zł do roku 2023 na przyłączanie mieszkańców do sieci ciepłowniczej i gazowej. W miejscach, w których sieć nie dociera, miasto zamierza dofinansować mieszkańcom instalacje OZE.

Zgodnie z uchwałą antysmogową dla Mazowsza mieszkańcy mają czas na likwidację pozaklasowych pieców i kominków do końca 2022 r. Po tym terminie dozwolone będzie ogrzewanie paliwami stałymi jedynie w instalacjach spełniających restrykcyjne normy emisji spalin, tzw. ekoprojekt. Władze stolicy dofinansowują wymianę pozaklasowych pieców na podłączenie do sieci ciepłowniczej, i gazowej, a także wymianę na instalacje OZE. Do końca 2022 r. planowana jest więc bardzo duża redukcja kotłów na paliwa stałe w stolicy. Dlatego – zdaniem aktywistów – styczeń 2023 r. to dobry moment na rezygnację ze stosowania węgla w stolicy i powód do zmian w uchwale antysmogowej.

Każde narażenie na wdychanie zanieczyszczeń powietrza pogarsza zdrowie mieszkańców. O ile podejmowane są działania długoterminowe w sprawie zmniejszenia zanieczyszczenia powietrza, niestety podczas epizodów smogowych reakcją władz jest jedynie ostrzeganie przed podwyższonym poziomem zanieczyszczeń oraz apel o niekorzystanie z kominków i prywatnych samochodów. Oznacza to, że legalne jest palenie w kominku dla przyjemności w dni z przekroczonymi normami zanieczyszczeń i pogarszanie stanu powietrza.

Zdzisław Kuczma, działacz Stowarzyszenia Rybnicki Alarm Smogowy, został wyróżniony w prestiżowym konkursie Newsweeka na “Społecznika 2019 roku”. Otrzymał nagrodę specjalną.

Nagrodę specjalną przyznano “za wniesienie do debaty publicznej problemu zanieczyszczenia powietrza i konsekwentną walkę o prawo obywateli do życia w czystym środowisku, a także za szeroko zakrojoną współpracę z władzami samorządowymi i organizacjami ekologicznymi, w wyniku której wprowadzono uchwałę antysmogową na terenie województwa śląskiego.“

Zdzisław Kuczma był pierwszym człowiekiem w Polsce, który zdecydował się złożyć pozew “za smog”.

Kolejny etap akcji Polskiego Alarmu Smogowego “Zobacz czym oddychasz! Zmień to” dobiegł końca. Tym razem model ludzkich płuc stanął na rynku w podkrakowskim Zabierzowie.

Zabierzów to część krakowskiego “obwarzanka”, czyli jedna z gmin, które w lecie są celami weekendowych wycieczek krakowian, a w zimie smogowym problemem całego regionu. Zanieczyszczenia z obwarzanka nie tylko trują mieszkańców, ale również są nawiewane nad stolicę Małopolski.

W Zabierzowie od stycznia 2019 roku Główny Inspektorat Środowiska bada jakość powietrza. Od 1 stycznia 2019 do 27 grudnia zanotowano 75 dni z przekroczeniem dobowej normy zanieczyszczenia pyłami PM10, która wynosi 50 µg/m³ . Prawo dopuszcza 35 takich dni w roku. W Zabierzowie przekroczono ten limit ponad dwukrotnie.

Od 1 do 27 grudnia 2019 w podkrakowskiej gminie było 12 dni z przekroczeniem dobowej normy dla pyłów PM10, w tym cztery, w których osiągnięto poziom informowania (100 µg/m³) oraz jeden dzień z poziomem alarmowania (150 µg/m³).

W Krakowie w analogicznym okresie na stacji na ul. Złoty Róg zbyt wysokie stężenia PM10 zanotowano przez 10 dni, w jednym stężenia pyłów wyniosły więcej niż 100 µg/m³ . Poziom alarmowania nie był przekroczony.

Czasami jednak same liczby nie wystarczą, żeby pokazać skalę problemu. Aby przekonać nieprzekonanych, Polski Alarm Smogowy ustawił na rynku w Zabierzowie model ludzkich płuc, który czernieje w miarę narastania stężeń smogu. Wcześniej płuca można było zobaczyć w Oświęcimiu, Czernichowie i Wieliczce. Po dwóch tygodniach (od 30 grudnia do 13 stycznia) zabierzowskie płuca stały się ciemnoszare.

Płuca po dwóch tygodniach w Zabierzowie zostały przeniesione do Niepołomic. Stamtąd pojechały pod Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie.

To, jak się zmieniały z dnia na dzień, można zobaczyć na filmie przygotowanym przez Polski Alarm Smogowy TUTAJ

Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego rozpoczął kolejną edycję kampanii informacyjno – edukacyjnej, przedstawiającej korzyści z wymiany kotłów węglowych na nowoczesne urządzenia grzewcze. Rezygnując z kotłów węglowych mieszkańcy mogą zyskać: więcej czasu wolnego, lepsze zdrowie, wygodę, obniżyć koszty ogrzewania, ale przede wszystkim mogą przyczynić się do poprawy jakości powietrza. Celem kampanii jest również informowanie o obowiązującej w Małopolsce tzw. uchwale antysmogowej.

Małopolanie oddychają najbardziej zanieczyszczonym powietrzem w Polsce. W sezonie grzewczym stężenia rakotwórczego benzo(a)pirenu i szkodliwych pyłów zawieszonych osiągają rekordowe wartości. Normy przekraczane są także w kurortach wypoczynkowych i uzdrowiskach.

W Krakowie od 1 września 2019 roku obowiązuje zakaz spalania paliw stałych. Na terenie pozostałej części województwa uchwała antysmogowa wskazuje na konieczność wymiany tych kotłów na węgiel lub drewno, które nie spełniają żadnych norm emisyjnych do końca 2022 roku. Czasu jest coraz mniej, więc już dziś warto zgłosić się do gminy, w celu uzyskania informacji o możliwych formach wsparcia finansowego do wymiany kotła i instalacji grzewczej.

Kampanię informacyjną skierowano do mieszkańców małych małopolskich miejscowości, zachęcając m.in.: do skorzystania z dotacji w ramach programu „Czyste powietrze” i ulgi termomodernizacyjnej. Kampania samorządu województwa małopolskiego i Krakowskiego Alarmu Smogowego jest realizowana w ramach projektu LIFE-IP MALOPOLSKA / LIFE14 IPE PL 021 współfinansowanego ze środków programu LIFE Unii Europejskiej.

W Twoim domu mieszka złodziej

Czy wiesz, że w Twoim domu mieszka złodziej? Kradnie Twój czas, wygodę, pieniądze i zdrowie. Pozbądź się złodzieja ze swojego domu. Weź dotację i wymień piec! – przekonują autorzy kampanii.

Kampania przemawia bezpośrednio do mieszkańców pokazując korzyści wynikające z wymiany pieców:

• komfort – więcej miejsca i czystszy dom, a także koniec ciągłych wizyt w kotłowni;

• czas – więcej czasu na przyjemności: rodzinny wyjazd, relaks w ogrodzie, czytanie książek albo godzinę snu dłużej;

• lepsze relacje – sąsiedzi przestaną narzekać, że dym z komina im przeszkadza, a co gorsze – zatruwa zdrowie.

Mieszkańcy Małopolski, którzy wymienili kocioł podkreślają płynące z tego korzyści:-„ Po zmianie systemu ogrzewania w moim domu koszty w skali roku nie wzrosły. To jednak mit, że węglowe ogrzewanie jest dużo tańsze” – przekonuje Pan Roman z Gorlic.

„Zimą mam przynajmniej jedną godzinę więcej dla siebie. A kiedyś nie mogłem nigdy wyjechać z domu – nawet na jedną noc” – dodaje Pan Jarosław z Zakopanego.

Kampania edukacyjna, która rozpoczęła się w 2019 roku, wchodzi obecnie w kulminacyjna fazę. Na ulicach małopolskich miast pojawiły się billboardy. W akcję angażują się również gminy, które włączą się w dystrybucję materiałów edukacyjnych. W poprzednich miesiącach rozgłośnie radiowe emitowały spoty reklamowe, zaś w kolejnych tygodniach kampania pojawi się także w Internecie. W wielu punktach przy placach targowych i dyskontach spożywczych dystrybuowane będą gazetki tematyczne o ochronie powietrza i doświadczeniach osób, które zdecydowały się na wymianę starych kotłów. Na łamach dzienników i miesięczników ukażą się artykuły tematyczne oraz grafiki obrazujące zalety korzystania z nowych, ekologicznych urządzeń grzewczych.

Za ideę komunikacji oraz realizację kampanii odpowiada agencja Schulz brand friendly.

Więcej informacji na https://powietrze.malopolska.pl/zmienpiec/ 

Przeanalizowaliśmy statystyki działania programu Czyste Powietrze w roku 2019 w województwie śląskim i głównych miastach Zagłębia Dąbrowskiego. Z niepokojem obserwujemy jednak nieefektywności działania tego programu, które skutkują tym, iż w roku 2019 zdołano podpisać zaledwie 5 552 umów na wymianę starych palenisk w naszym województwie. Poniżej pełna treść apelu przesłanego dziś do: Tomasz Bednarek – Prezes Zarządu, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach

Dotyczy: Poprawy skuteczności działania programu Czyste Powietrze w województwie śląskim.

Szanowny Panie Prezesie,

Ponad rok temu dużą nadzieją przyjmowaliśmy uruchomienie programu Czyste Powietrze, który miał znacząco pomóc w likwidacji szacowanych na 700 tys kotłów oraz docieplenie podobnej liczby domów jednorodzinnych w województwie śląskim w perspektywie do roku 2029. Program ten ma kluczowe znaczenie dla poprawy jakości powietrza w naszym województwie, gdyż emisja z ogrzewania domów jest główną przyczyną zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym oraz rakotwórczym benzo[a]pirenem.

Przeanalizowaliśmy statystyki działania programu Czyste Powietrze w roku 2019 w województwie śląskim i głównych miastach Zagłębia Dąbrowskiego. Z niepokojem obserwujemy jednak nieefektywności działania tego programu, które skutkują tym, iż w roku 2019 zdołano podpisać zaledwie 5 552 umów na wymianę starych palenisk w naszym województwie. W tym tempie wymiana wszystkich kotłów na ekologiczne ogrzewanie w naszym województwie nastąpi za około 100 lat!

Program jest słuszny w swoich założeniach, jednak jego konstrukcja nie pozwala na osiągnięcie zakładanych efektów. Wynika to ze skomplikowanych procedur wnioskowania o dotacje oraz z niewydolnej sieci dystrybucji pomocy, co skutkuje oceną wniosków przeciągającą się przez wiele miesięcy. W efekcie w roku 2019 zrealizowano zaledwie 8,0% założonego na ten rok celu (700 tys kotłów do wymiany w 10 lat w województwie śląskim). Np. w Sosnowcu, mieście gdzie do likwidacji jest około 14.000szt kotłów podpisano z beneficjentami w roku 2019 zaledwie 33 umowy.

Działanie program Czyste Powietrze musi zostać gruntownie zmienione – wnioski aplikacyjne powinny zostać uproszczone, czas ich rozpatrywania skrócony, a w dystrybucję dotacji powinny zostać włączone również bezpośrednio gminy i banki. Większe wsparcie finansowe powinno być oferowane do tych typów ogrzewania, które nie tylko przyczyniają się do zmniejszenia zanieczyszczeń powietrza, ale również są korzystne z punktu widzenia ochrony klimatu.

W związku z powyższym zwracamy się do Pana Prezesa o przeprowadzenie pilnych reform w programie Czyste Powietrze w naszym województwie. W szczególności postulujemy:

• Uproszczenie wniosków aplikacyjnych, które są zbyt skomplikowane i nieprzyjazne dla beneficjentów,
• Stworzenie szerokiej sieci dystrybucji (miejsc, w których można złożyć wniosek o dotację i podpisać umowę) obejmujących: banki, gminy, zakłady energetyczne, itd.
• Skrócenie czasu oceny wniosków. Obecnie czas między złożeniem wniosku a podpisaniem umowy wynosi nawet 200 dni. Czas oceny nie powinien przekraczać kilku dni roboczych,
• Objęciem programem budynków wielorodzinnych.
• Stworzenie listy produktów i urządzeń kwalifikujących się do programu zgodnie z zaleceniami ekspertów Komisji Europejskiej,
• Uruchomienie w województwie śląskim kampanii społecznej zachęcającej do wymiany starych źródeł ciepła i docieplenia domów,
• Uruchomienie szkoleń zawodowych dla instalatorów nowych źródeł ciepła.

Sukcesem i oznaką prawidłowego działania programu czyste Powietrze będzie doprowadzenie do kilkukrotnego zwiększenia liczby podpisanych umów w województwie śląskim od najbliższego roku do liczby między 50 a 70 tysięcy każdego roku.

Mieszkańcy pięciu podkrakowskich gmin złożyli do Wojewody Małopolskiego i Marszałka Małopolski wniosek o wprowadzenie stanu klęski żywiołowej na obszarze Metropolii Krakowskiej. Uzasadnieniem jest utrzymujący się katastrofalny stan jakości powietrza wynikający z używania przestarzałych palenisk domowych na terenie wszystkich gmin ościennych Krakowa.

We wniosku czytamy:

„W związku z utrzymującym się katastrofalnym stanem jakości powietrza,  występującym wskutek spotęgowania destrukcyjnego wpływu niskiej emisji z pyłowych, przestarzałych palenisk domowych na terenie wszystkich gmin ościennych Krakowa, przez utrzymujące się niekorzystne zjawiska naturalne, tj, inwersję temperatur i brak wiatru,  zgodnie z  art. 232 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, wnosimy o niezwłoczne ogłoszenie stanu klęski żywiołowej – klęski SMOGU – na terenie gmin ościennych Krakowa. Ponadto apelujemy o podjęcie działań eliminujących skutki oddziaływania klęski żywiołowej na zdrowie i życie mieszkańców Miasta Krakowa, narażonych na działanie napływających mas ciężko zanieczyszczonego powietrza z gmin sąsiednich. 

W encyklopedycznym ujęciu klęska żywiołowa (kataklizm) określana jest jako ekstremalne zjawisko naturalne, powodujące znaczne szkody na terenie objętym zjawiskiem, pozostawiające po sobie często zmieniony obraz powierzchni ziemi. Zjawisko to powoduje również wysokie straty w gospodarce człowieka, może zmienić stan przyrody i powodować zagrożenie życia ludzkiego. W doktrynie prawa administracyjnego znajdujemy też określenie klęski żywiołowej jako wszelkiego rodzaju zdarzenia żywiołowe, które zagrażają bezpieczeństwu życia lub mieniu większej ilości ludzi albo mogą wywoływać poważne zakłócenia w gospodarce narodowej (za: E. Ura, Prawne zagadnienia bezpieczeństwa państwa, Rzeszów, 1988, s. 267.)

Inny z poglądów przez klęskę żywiołową rozumie „zdarzenie, które powoduje, lub może spowodować degradację środowiska, stwarzając poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia ludzi lub zasobów przyrody oraz działalności gospodarczej” (za: K. Prokop, Stany nadzwyczajne w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Białystok 2005, s. 11).

W naszym najgłębszym przekonaniu oraz zgodnie z zapisami ustawy o stanie klęski żywiołowej (t.j. Dz.U. 2017 poz. 1897), pomoc i ochrona mieszkańców z obszaru występowania klęski SMOGU, mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem. W związku z powyższym apelujemy i wnosimy o niezwłoczną organizację spotkania kryzysowego władz miasta Krakowa oraz gmin ościennych, celem zaplanowania i podjęcia skoordynowanych działań, takich jak:

1. natychmiastowe uruchomienie instrumentów administracyjnych i prawnych, służących do niezwłocznego ograniczenia emisji pyłów zawieszonych i rakotwórczego benzo(a)pirenu z palenisk domowych gmin ościennych Krakowa,

2. niezwłoczne uruchomienie skutecznych kanałów ostrzegania mieszkańców, szczególnie osób wykluczonych cyfrowo, przed destrukcyjnym  oddziaływaniem SMOGU na ich zdrowie i życie,

3. niezwłoczne uruchomienie skutecznych kontroli spalania odpadów (w tym odpadów węglowych) oraz niedozwolonych paliw na terenie gmin ościennych Krakowa,

4. pilne uruchomienie w placówkach służby zdrowia dodatkowych punktów przyjęć pacjentów z objawami chorobowymi, powstałymi lub spotęgowanymi przez katastrofalny stan powietrza, ze względu na nasiloną liczbę takich przypadków w trakcie występowania klęski SMOGU,

5. skoordynowanie aktywnych działań służb, inspekcji i straży podległych wojewodzie oraz marszałkowi województwa,

6. zwrócenie się do Rządu Rzeczpospolitej Polski o udzielenie wszelkiej niezbędnej pomocy do opanowania klęski SMOGU oraz zmniejszenia jej destrukcyjnych skutków, zarówno w chwili obecnej, jak i przy każdorazowym długotrwałym jej wystąpieniu w okresie grzewczym.

Prosimy, wnosimy i apelujemy o podjęcie niezwłocznych, efektywnych i skutecznych działań w celu zapobieżenia negatywnym skutkom klęski żywiołowej SMOGU dla zdrowia i życia naszego oraz naszych dzieci. Przypominamy, że aglomerację krakowską zamieszkuje prawie półtora miliona osób, których zdrowie spoczywa w Panów rękach.”