Gdzie trują najmocniej? – smogowy ranking roku 2020
Polski Alarm Smogowy jak co roku publikuje zestawienie najbardziej zanieczyszczonych miejscowości w Polsce. Tymczasem zwycięzca tego niechlubnego rankingu, Nowy Targ – miasto, w którym odnotowywane jest największe zanieczyszczenie powietrza w całej Unii Europejskiej – przenosi stację monitoringu powietrza na obrzeża miasta. Wśród smogowych liderów nie brakuje również uzdrowisk – na wysokiej pozycji znalazły się Goczałkowice-Zdrój i Rabka-Zdrój.
Ranking Polskiego Alarmu Smogowego tworzony jest co roku na podstawie oficjalnych wyników pomiarów ze stacji Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Najnowszy ranking obejmuje dane z roku 2020. Co istotne, analiza dotyczy wyłącznie miejscowości, w których prowadzone są pomiary PMŚ. Nie jest znana sytuacja w pozostałych miejscowościach, lecz można przypuszczać, że również tam jakość powietrza często znacząco odbiega od obowiązujących norm.
– Odkąd zaczęliśmy analizować wyniki pomiarów i publikować rankingi smogowych liderów nie było sytuacji, w której jedno miasto wygrało we wszystkich kategoriach – powiedział Piotr Siergiej, rzecznik PAS – Ta sytuacja zmieniła się w najnowszymrankingu. Zarówno średnie roczne stężenie pyłów PM10, liczba dni z powietrzem nienadającym się do oddychania, jak i roczne stężenie rakotwórczego benzo(a)pirenu (BAP) wywindowało podhalański Nowy Targ na pozycję niekwestionowanego smogowego lidera. Nasz ranking nie zachęca do odwiedzin tego miasta. Co więcej – dodaje Piotr Siergiej – od 2016, czyli odkąd rozpoczęto pomiary benzo(a)pirenu w Nowym Targu, stężenie tego rakotwórczego zanieczyszczenia wzrasta z roku na rok. Według pomiarów PMŚ stężenie BAP w 2016 wynosiło 8 ng/m3, w 2017 r. już 15 ng/m3, a od 2018 utrzymuje się wokół 18 ng/m3. To 1800% dopuszczalnej w Polsce normy!
– W rozmowach mieszkańców Nowego Targu pojawia się nowy trend. Niektórzy poważnie zastanawiają się nad wyprowadzką z miasta w sezonie zimowym, na przykład do Krakowa – mówi Magdalena Cygan, aktywistka Nowotarskiego Alarmu Smogowego.
Tymczasem władze miasta wraz z Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska (GIOŚ) zdecydowały się na przeniesienie stacji monitoringu powietrza na obrzeża miasta. Stara stacja przestała działać już na początku grudnia. Przedstawiciele ruchu antysmogowego nie kryją oburzenia takim podejściem władz miasta i państwowych służb ochrony środowiska.
– Jeśli zdecydujemy się przełożyć termometr spod pachy do kieszeni, to nie znaczy, że pozbędziemy się gorączki – komentuje Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego. I dodaje – takie postępowanie to przejaw skrajnej niekompetencji gminy i Inspekcji Ochrony Środowiska, gdyż zerwanie ciągłości pomiarów uniemożliwi ocenę czy w mieście następuje poprawa jakości powietrza czy też nie. Bulwersujące i skrajnie nieprofesjonalne jest to, że GIOŚ nie dokonał pomiarów porównawczych w obu lokalizacjach. Takie pomiary powinny być prowadzone co najmniej przez trzy miesiące w sezonie jesienno-zimowym. Interwencję w sprawie stacji w Nowym Targu podjął też Bartłomiej Orzeł, pełnomocnik premiera ds. czystego powietrza, który domaga się wyjaśnień od Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
Warto przyjrzeć się rankingom smogowych rekordzistów prowadzonych przez PAS od 2015 roku. Od 2019 roku, w którym w życie weszła uchwała antysmogowa, w zestawieniach najbardziej zanieczyszczonych miast nie znajdziemy już Krakowa. To największa poprawa jakości powietrza w rankingach PAS. Widać, że konsekwentna polityka antysmogowa Krakowa przynosi odczuwalne i mierzalne skutki.
Na liście smogowych rekordzistów przeważają niewielkie miasta, a nawet wsie np. śląski Godów, czy podkrakowski Zabierzów. Zauważalny jest brak dużych metropolii, uznawanych często za najmocniej zanieczyszczone obszary w kraju. Wśród najbardziej zanieczyszczonych miejscowości pod kątem stężeń rakotwórczego BAP prócz Nowego Targu znajdują się także: Nowa Ruda, Nowy Sącz czy Sucha Beskidzka. W rankingu widnieją również miejscowości uzdrowiskowe: Goczałkowice-Zdrój i Rabka-Zdrój, w której stężenie rakotwórczego benzo(a)pirenu wyniosło aż 900% normy.
Wiedza o programie „Czyste Powietrze” dostępna dla wszystkich w cyklu Akademia Czystego Powietrza
Zasady programu „Czyste Powietrze”, Kredyt Czyste Powietrze, wniosek o dofinansowanie i płatność, zachęty dla gmin i wymiana dobrych praktyk między JST, elektryfikacja w ogrzewnictwie, termomodernizacja, rola ekodoradców, uchwały antysmogowe, Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków – to tylko niektóre z tematów omówionych podczas tegorocznych spotkań Akademii Czystego Powietrza. Webinaria, prezentacje i odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania są już dostępne – bezpłatnie, dla każdego i w dowolnym momencie – na stronie czystepowietrze.gov.pl.
Łącznie kilkunastu prelegentów i ponad 6,5 tys. uczestników (średnio po 650 osób na każdym z dziesięciu webinarów od 16 września do 25 listopada br.) spotkało się online w ramach II edycji Akademii Czystego Powietrza, która organizowana od 2020 r., jest wspólną inicjatywą Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Polskiego Alarmu Smogowego.
Wszystkie spotkania, nagrane w formie wideo, a także prezentacje oraz publikowane sukcesywnie odpowiedzi na setki zadanych pytań, są dostępne na stronie czystepowietrze.gov.pl. Nagrania wszystkich webinarów można znaleźć również na profilu NFOŚiGW na YouTube, gdzie do tej pory w sumie obejrzało je ok. 10 tys. osób.
Akademia Czystego Powietrza to darmowy i przede wszystkim fachowy przewodnik po zreformowanym w 2020 r. programie „Czyste Powietrze”. To też przydatne źródło informacji zarówno dla pracowników gminnych punktów konsultacyjno-informacyjnych, ekodoradców, jak i wnioskodawców zainteresowanych dotacjami na wymianę tzw. kopciuchów i ocieplenie domów.
Warto podkreślić, że w Akademii wybrane tematy – jak np. omówienie zasad zachęt finansowych dla gmin realizujących, wspólnie z Narodowym i wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej, program „Czyste Powietrze”, czy wymiana dobrych praktyk (Skawina, Bieruń i Rybnik opowiadają o swoich doświadczeniach) – są szczególnie ważne i adresowane do samorządów, bo tylko dobrze działająca lokalna sieć obsługi wnioskodawców „Czystego Powietrza” daje realną szansę dotarcia – w perspektywie roku 2029 – do nawet 3 milionów gospodarstw domowych, w których trzeba wymienić nieefektywne i wysokoemisyjne źródła ciepła.
Ponadto warto zapoznać się też z pierwszą odsłoną Akademii, również opublikowaną na stronie czystepowietrze.gov.pl i na kanale NFOŚiGW na YouTube. Zeszłoroczny (2020 r.) cykl adresowany był do instalatorów, doradców energetycznych i firm z branży budowlanej, ale będzie też pomocny dla każdego, kto planuje wymianę kopciucha i ocieplenie swojego domu jednorodzinnego.
Tematy Akademii Czystego Powietrza – II edycja z 2021 r.:
1. „Czyste Powietrze” – otoczenie, nowe zasady, pomocne narzędzia
2. Kredyt Czyste Powietrze – jak i gdzie skorzystać ze ścieżki bankowej?
3. Zachęty dla gmin w programach „Czyste Powietrze” i „Stop Smog”
4. Gminy w programie „Czyste Powietrze” – wymiana dobrych praktyk (Skawina, Bieruń, Rybnik)
5. Platforma współpracy dla partnerów programu „Czyste Powietrze” (PGNiG OD i API-GWD)
6. Uchwały antysmogowe i Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków – nowe obowiązki
7. Wnioski o dofinansowanie i płatność w „Czystym Powietrzu”
8. Elektryfikacja w ogrzewnictwie (PV i PC)
9. Termomodernizacja. Najlepsza energia to ta, której nie zużyjemy
10. Rola ekodoradcy w programie „Czyste Powietrze” (NFOŚiGW, Małopolska)
Tematy Akademii Czystego Powietrza – I edycja z 2020 r.:
1. Nowe zasady dofinansowania inwestycji w ramach „Czystego Powietrza”. Jak wypełnić wniosek w programie
2. Karty produktów i etykiety energetyczne. Uchwały antysmogowe w Polsce
3. Termomodernizacyjna ulga podatkowa
4. Koszty eksploatacyjne, analiza całkowitych kosztów rocznych. Koszty inwestycyjne i roczne
5. Fotowoltaika w domu
6. Pompy cieplne – informacje wstępne, istotne kwestie
7. Modernizacja kotłowni na paliwa stałe
8. Najczęściej popełniane błędy przy termomodernizacji budynków
9. Znaczenie wentylacji w termomodernizacji budynków
10. Przykład dobrych praktyk: sukces pilotażu Zabierzów/Wilkowice
Zielone światło dla Stref Czystego Transportu w miastach
Posłowie przyjęli dzisiaj nowelizację Ustawy o elektromobliności, w której znalazły się zapisy kluczowe dla zmniejszenia emisji spalin samochodowych w miastach. Od pierwszych miesięcy 2022 r. miasta będą mogły ustanawiać na swoim terenie Strefy Czystego Transportu, czyli obszary do których nie będą mogły wjeżdżać pojazdy o największej emisji spalin. Decyzję o utworzeniu Strefy pozostawiono samorządom, które określą na jakim obszarze będą obowiązywać nowe regulacje i jakie pojazdy będą mogły wjechać do Strefy.
Ustawa nie przewiduje ograniczeń wielkości SCT, czyli może ona obejmować nawet całą gminę, ale gmina może wskazać też mniejszy obszar – wiele zależy od tego, jaka jest struktura zabudowy miasta. W ustawie znalazł się również zapis o prawie gmin do samodzielnego ustalenia grupy pojazdów, która będzie mieć prawo wjazdu do strefy. Gmina będzie mogła objąć tymi wymaganiami wszystkie pojazdy, w tym pojazdy mieszkańców.
Nowe przepisy utworzono przy akceptacji samorządowców z poszanowaniem ich prawa do decydowania, w jaki sposób ograniczać napływ najstarszych i najmocniej kopcących pojazdów na ich teren. – Tworzenie Strefy nie jest obowiązkowe, a gmina będzie mogła zdecydować jakie pojazdy nie będą do niej wpuszczone na podstawie normy emisyjnej Euro lub typu paliwa. To ważne, bo nie każde miasto ma taki sam problem ze spalinami – komentuje Bartosz Piłat, ekspert PAS ds. transportu.
Po wejściu w życie ustawy Ministerstwo Klimatu i Środowiska ma przygotować rozporządzenie, które określać będzie sposób oznakowania pojazdów. System oznakowania uwzględniać będzie klasę emisyjną EURo pojazdu i rocznik produkcji. Da to podstawę gminom do skutecznego egzekwowania zakazu wjazdu określonych przez gminę pojazdów.
– Cieszę się, że wkrótce zacznie obowiązywać nowe prawo, które pozwoli wreszcie samorządom walczyć z emisją zanieczyszczeń pochodzących z silników samochodowych. Tym samym dołączamy do pozostałych państw unijnych, w których od lat obowiązują podobne przepisy – komentuje Bartosz Piłat, ekspert PAS ds transportu. Dzięki nowym przepisom samorządowcy z Warszawy, Wrocławia, Katowic i Krakowa, czyli miast wymienionych przez Komisję Europejską jako najmocniej zanieczyszczone tlenkami, będą mogli podjąć działania naprawcze.
– Wiemy, że w Krakowie prowadzone są analizy nad utworzeniem SCT. Być może będzie to pierwsze miasto w Polsce z taka strefą – powiedział Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego – Mam nadzieję, że samorządy Stolicy i innych aglomeracji jak najszybciej wdrożą na swoim terenie nowe regulacje. Dotychczas zasłaniali się brakiem odpowiednich przepisów. Czas powiedzieć „sprawdzam”.
Komisja Europejską domaga się od wymienionych czterech polskich miast jak najszybszego obniżenia emisji dwutlenku azotu (NO2) do powietrza – substancji ściśle powiązanej z emisją spalin. Transport jest jednym z dwóch najpoważniejszych źródeł zanieczyszczeń w polskich miastach. Badania wskazują na regularne przekroczenia norm dwutlenku azotu na obszarach większych ośrodków. Substancja ta łączona jest ze wzrostem przypadków astmy, udarów czy chorób układu nerwowego.
Przez ostatni rok Polski Alarm Smogowy współpracował z Ministerstwem Klimatu i Środowiska przy tworzeniu odpowiednich zapisów w ustawie o elektromobilności. Rozmowy doprowadziły do kompromisu – w projekcie nowelizacji ustawy znalazły się rozwiązania satysfakcjonujące zarówno samorządy jak i Ministerstwo. Zmiany były wyczekiwane przez władze szeregu miast, które – w trakcie prac nad ustawą – popierały progresywne rozwiązania.
Nowe badania emisji spalin w Krakowie pokażą, które samochody emitują najwięcej zanieczyszczeń
Krakowski Alarm Smogowy i Zarząd Transportu Publicznego rozpoczęły badania rzeczywistej emisji spalin samochodowych metodą zdalnego pomiaru. Badania pokażą, jakie auta jeżdżą po Krakowie: jaki jest ich wiek i emisja zanieczyszczeń oraz jak wpływają na jakość powietrza w mieście. Dane te pozwolą zobaczyć jakie rodzaje samochodów emitują najwięcej zanieczyszczeń. Informacje będą mogły być wykorzystane do projektowania nowej Strefy Czystego Transportu, której ustanowienie wymagane jest przez wojewódzki Program Ochrony Powietrza.
Pomiary rzeczywistej emisji spalin rozpoczęły się 29.11 i potrwają dwa tygodnie – podczas tego czasu zbadana zostanie emisja z około 100 000 aut. Urządzenia sprawdzające zanieczyszczenia z pojazdów przez najbliższe dni będą ustawione w takich lokalizacjach jak: ul. Babińskiego, Al. 29 Listopada, ul. Andersa, ul. Zakopiańska, ul. Grzegórzecka, ul. Nawojki, ul. Prądnicka, ul. Kocmyrzowska, ul. Dunikowskiego, ul. Warszawska, ul. Pawia, ul. Dietla, ul. Wielopole. To już drugie takie badania w Krakowie. Pierwsze przeprowadzone były przez Zarząd Transportu Publicznego w czerwcu 2019 roku. Obecne badania realizowane są dzięki wsparciu unijnemu, w ramach projektu CARES (City Air Remote Emission Testing). Przypomnijmy, Kraków to pierwsze miasto w Polsce, które zdecydowało się na wykorzystanie takich urządzeń. Wcześniej emisję spalin w ten sposób badano między innymi w Londynie, Paryżu, Brukseli czy Zurychu.
Dzięki badaniom dowiemy się jak wygląda aktualny stan pojazdów poruszających się po krakowskich ulicach. Sprawdzimy czy przez ponad dwa lata coś się w tym zakresie zmieniło. Badania pokażą jaki jest średni wiek aut jeżdżących po Krakowie, ile z nich to diesle, a ile ma silniki benzynowe. Dowiemy się również ile samochodów z poszczególnych klas Euro porusza się po mieście i jaka jest emisja takich zanieczyszczeń jak: tlenki azotu, pyły, tlenek węgla czy dwutlenek węgla. Badania pozwolą również na porównanie pod kątem emisji zanieczyszczeń busów i autobusów prywatnych przewoźników z autobusami miejskimi. Będziemy też mogli sprawdzić jak dużo zanieczyszczeń emitują taksówki. Dzięki tym danym dowiemy się, które grupy samochodów emitują najwięcej zanieczyszczeń i mają największy negatywny wpływ na jakość powietrza.
„Następnym krokiem jaki Kraków musi podjąć jest ograniczenie ruchu tych samochodów, które emitują najwięcej zanieczyszczeń, szczególnie pyłów i tlenków azotu. Już niedługo miasta powinny otrzymać możliwość wyznaczania stref, do których nie będą miały wjazdu najbardziej trujące auta. Z poprzednich badań wiemy, że największym problemem są starsze diesle – to te samochody mają najwyższą emisję pyłów i tlenków azotu. Obecne badania pozwolą nam odpowiedzieć na pytanie jak dużo takich samochodów wciąż porusza się po mieście, znacząco przyczyniając się do zanieczyszczenia powietrza,” mówi Anna Dworakowska z Krakowskiego Alarmu Smogowego.
Na fatalny wpływ starszych diesli na jakość powietrza wskazują inne badania przeprowadzone niedawno przez Krakowski Alarm Smogowy. Na 88 przebadanych punktów w aż 52 stężenie dwutlenku azotu było zbyt wysokie. To właśnie ruch samochodowy najbardziej dokłada się do wysokich stężeń NO2, z czego największy wpływ w tym względzie mają starsze diesle.
„Przed Krakowem stoi duże wyzwanie transportowe. Wojewódzki Program Ochrony Powietrza nakłada na miasto obowiązek stworzenia Strefy Czystego Transportu wewnątrz drugiej obwodnicy, po tym jak w najbliższych tygodniach Sejm RP prawdopodobnie przyjmie nowelizację Ustawy o Elektromobilności i Paliwach Alternatywnych. Przeprowadzone badania będą stanowić realną pomoc w przygotowaniu scenariuszy strefy, które poddane zostaną konsultacjom. Będziemy mogli porównać jak w ciągu ostatnich dwóch lat zmieniła się struktura floty samochodów poruszających się po krakowskich ulicach, tak aby przekazać dane mieszkańcom i wspólnie ustalić jaką strefę przyjąć by poprawić jakość powietrza, którym oddychamy ” mówi Łukasz Franek dyrektor Zarządu Transportu Publicznego w Krakowie.
Więcej informacji o projekcie: https://cares-project.eu/
Warszawa wprowadza pierwszą w Polsce Strefę Czystego Transportu – aktywiści startują z kampanią
Od 1 lipca 2024 r. w stolicy działa Strefa Czystego Transportu (SCT). Nowe przepisy mają poprawić jakość powietrza i zdrowia mieszkańców poprzez ograniczenie wjazdu...
Nowy rząd – stare normy węgla? Czy branża górnicza znów będzie górą? Apel ekspertów
Czy znowu interes branży górniczej przeważy nad zdrowiem i życiem milionów Polaków - pytają eksperci i NGO, komentując próbę wycofania się rządu z koniecznych...
Nowy lider Czystego Powietrza – Mazowsze wygrywa w 2023 roku
Polski Alarm Smogowy sprawdził gdzie w 2023 roku składano najwięcej wniosków do Programu Czyste Powietrze. Liderem wśród regionów okazało się Mazowsze - to tam...
Czyste powietrze ocaliło życie 25 tysiącom osób – najnowsze badania
Aż 25 tysięcy zgonów mniej zawdzięczamy czystszemu powietrzu – to główny wniosek z analizy Europejskiego Centrum Czystego Powietrza, które zbadało jak poprawa jakości powietrza...
Zaproszenie na trzeci webinar Akademii Czystego Powietrza 2024
Przygotowanie i realizacja inwestycji w teorii oraz wymiana źródła ciepła i termomodernizacja w praktyce – to tematy najbliższego spotkania w ramach cyklu #AkademiaCzystegoPowietrza2024. Webinar,...
Mieszkańcy Nowej Huty mówią ”nie” Strefie Przemysłowej – nowe badania opinii publicznej
Zdecydowana większość mieszkańców Nowej Huty sprzeciwia się zlokalizowaniu na terenie Kombinatu Strefy Przemysłowej, która pozwoliłaby działającym tam firmom omijać rygory dotyczące zanieczyszczeń. Mieszkańcy popierają...
