Polski Alarm Smogowy poprosił komitety wyborcze o przedstawienie programów antysmogowych na nadchodzącą kadencję. Spytaliśmy o konkretne działania w trzech kluczowych dla poprawy jakości powietrza obszarach: emisje z ogrzewania budynków, emisja z transportu samochodowego oraz emisje przemysłowe.

KOPCIUCHY DO LIKWIDACJI

Wśród komitetów wyborczych panuje zgoda, że wymiana „kopciuchów”, czyli wysokoemisyjnych kotłów i pieców na węgiel i drewno, to jedno z podstawowych działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Koalicja Obywatelska chciałaby całkowicie pozbyć się węgla z wszystkich polskich domów do 2030 roku, PSL mówi o wymianie wszystkich kopciuchów do 2023 roku, a Lewica planuje wymianę 2 milionów kotłów węglowych w najbliższych 15 latach. PiS z kolei zapowiada usprawnienie programu Czyste Powietrze, oferującego dotacje do wymiany kotłów oraz kontynuację wprowadzonej w tym roku ulgi na termomodernizacje domów. Reforma Czystego Powietrza miałaby na celu zmniejszenie biurokracji i upowszechnienie dostępu do tego instrumentu wsparcia. Partia rządząca podtrzymuje również, że w ciągu najbliższych 10 lat na wymianę kotłów i termomodernizację domów przeznaczy 103 miliardy zł. PiS, KO oraz Konfederacja mówią o uruchomieniu nowego źródła finansowania na ten cel – przychodów z handlu uprawnieniami do emisji CO₂. To ważna deklaracja, gdyż do tej pory te środki nie były brane pod uwagę. Dodatkowo Koalicja Obywatelska proponuje aby na poprawę jakości powietrza przeznaczać minimum 0,5% PKB rocznie.

TRANSPORT – MAŁO KONKRETÓW

W zakresie regulacji transportowych oczekiwaliśmy konkretnych propozycji w trzech obszarach: usuwanie z samochodów filtrów DPF, import starych, wysokoemisyjnych samochodów do Polski oraz zmiana przepisów dotyczących stref czystego transportu, tak aby miasta mogły ograniczać ruch samochodów o najwyższych emisjach zanieczyszczeń. Jeśli chodzi o usuwanie filtrów DPF to praktycznie wszystkie partie widzą konieczność zmiany przepisów lub poprawy egzekucji obecnych regulacji (jedynie PSL nie odniósł się do tych kwestii). PSL popiera natomiast zakaz importu do Polski starych samochodów niespełniających norm ochrony środowiska, a KO i PiS chcą wprowadzić instrumenty finansowe lub fiskalne zachęcające do wyboru samochodów mniej emisyjnych. Konfederacja jest przeciw jakimkolwiek ograniczeniom w tym zakresie. PiS i PSL widzą potrzebę zmiany w ustawie umożliwiającej wprowadzanie stref czystego transportu. PiS deklaruje współpracę z gminami w tym zakresie. Lewica i KO nie odniosły się do tej kwestii, a Konfederacja jest przeciw. Większość partii podkreśla wagę rozwoju transportu publicznego w miastach i poza nimi (do tej kwestii nie odnosi się w swoich odpowiedziach PiS).

PRZEMYSŁ – JESZCZE MNIEJ KONKRETÓW

Partie zauważają dysfunkcyjność systemu kontroli emisji z przemysłu i zanieczyszczeń generowanych przez przedsiębiorców, jednak proponowane zmiany są dość ogólne. Proponowana jest głównie reforma Inspekcji Ochrony Środowiska, zwiększenie jej uprawnień oraz finansowania. Lewica chce powołać Agencję Ochrony Przyrody, która byłaby odpowiedzialna za kontrolę podmiotów zatruwających środowisko, KO chce przeglądu norm emisji przemysłowych, Konfederacja mówi o niezapowiedzianych kontrolach zakładów przemysłowych, a PiS chce wprowadzić stały monitoring przedsiębiorców.

„Cieszy ponadpartyjna zgoda i wola działania na rzecz poprawy jakości powietrza w naszym kraju. Jednak wola działania to zbyt mało. Oczekujemy, że partie przedstawią konkretne programy naprawcze we wszystkich trzech obszarach. Niestety, w szczególności w zakresie emisji transportowych i przemysłowych partie muszą jeszcze odrobić lekcje. W tych obszarach zabrakło konkretów.” – komentuje przesłane odpowiedzi Andrzej Guła z Polskiego Alarmu Smogowego.

Przedstawiamy skrót podpowiedzi poszczególnych komitetów.

CO PARTIE ZAMIERZAJĄ ZROBIĆ ZE SMOGIEM PRZEZ NASTEPNE CZTERY LATA?

Polski Alarm Smogowy poprosił ogólnopolskie komitety wyborcze o przedstawienie programów antysmogowych na nadchodzącą kadencję. Spytaliśmy o konkretne działania w trzech kluczowych dla poprawy jakości powietrza obszarach: emisje z ogrzewania budynków, emisja z transportu samochodowego oraz emisje przemysłowe. Poniżej skrót otrzymanych odpowiedzi (w kolejności wylosowanych numerów list). Całość dostępna w linkach poniżej tekstu.

EMISJE Z BUDYNKÓW

Głównym problemem polskiego powietrza jest emisja zanieczyszczeń z domowych urządzeń grzewczych. W samych budynkach jednorodzinnych działa około 4 milionów tzw. „kopciuchów”, czyli przestarzałych kotłów na węgiel i drewno emitujących duże ilości zanieczyszczeń. Niestety program, który miał wspierać wymianę źródeł grzewczych w budynkach jednorodzinnych jest wysoce nieefektywny. W ciągu pierwszego roku działania tego programu zdołano podpisać jedynie 20 000 umów na wymianę źródeł ciepła w istniejących budynkach. Brakuje programu wspierającego wymianę „kopciuchów” w budynkach wielorodzinnych. Na plus należy zaliczyć wprowadzenie ulgi termomodernizacyjnej czy standardów emisyjnych dla kotłów na paliwa stałe, dzięki czemu ograniczona została sprzedaż „kopciuchów”.

KW POLSKIE STRONNICTWO LUDOWE

PSL chce wymienić wszystkie stare piece do 2023 roku, oferując dofinansowanie do zakupu pieców w wysokości do 75% kosztów, a po spełnieniu kryterium dochodowego 100% kosztów. Dodatkowo, osobom uboższym, które wymieniają piece państwo powinno zapewnić dofinansowanie do ogrzewania. PSL chce także podnieść kary za spalanie śmieci i usprawnić egzekucję przepisów w tym obszarze. PSL postuluje również dotacje do wymiany pieców i kotłów w budynkach wielorodzinnych oraz rozwój miejskich elektrociepłowni. Nie podano konkretów co do usprawnienia programu dotacji Czyste Powietrze. Jeśli chodzi o źródła finansowania dotacji do wymiany kotłów, PSL wskazuje na przychody z rozwoju energetyki wiatrowej. PSL postuluje również aby standardy nowych budynków od roku 2025 spełniały kryteria domów pasywnych.

KW PRAWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ

PiS zapowiada kontynuację i optymalizację uruchomionych dotychczas programów wsparcia do wymiany kotłów oraz termomodernizacji w domach jednorodzinnych: ulga podatkowa, Program Czyste Powietrze oraz Program Stop Smog. Zapowiedziana jest reforma Programu Czyste Powietrze – dostęp do dotacji ma być usprawniony poprzez włączenie do programu sektora bankowego (bankowość elektroniczna dla potrzeb składania wniosków o dotacje, kredyty/pożyczki wspierające inwestycje termomodernizacyjne oraz wspólna rządowo – bankowa akcja komunikacyjna wspierająca wzrost świadomości społecznej). W dystrybucję programu mają też być zaangażowane jednostki samorządu terytorialnego, których zadaniem będzie przede wszystkim ułatwianie dostępu do programu osobom funkcjonującym w warunkach ubóstwa energetycznego.

PiS potwierdza deklarację przeznaczenia 103 miliardów PLN środków publicznych na walkę ze smogiem do końca roku 2029. Środki te będą pochodzić z: kontynuacji antysmogowej, termomodernizacyjnej ulgi podatkowej w PIT – (2-3 miliardy zł rocznie); środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkich funduszy ochrony środowiska (w latach 2019/2020 NFOŚiGW planuje przeznaczyć 3.343 mld złotych lub więcej stosownie do potrzeb obsługi umów w ramach Czystego Powietrza); Funduszu Termomodernizacji i Remontów (800 milionów na program Stop Smog); od 2021 środków z przyszłej perspektywy budżetowej Unii Europejskiej (między 6 a 8 miliardów EURO w perspektywie 2021 – 2027); środków z Funduszu Modernizacyjnego.

Jeśli chodzi o budynki wielorodzinne PiS zapowiada nowelizację ustawy o wsparciu termomodernizacji i remontów, która ustanowi program wsparcia dla budynków wielorodzinnych przewidujący połączenie wymiany przestarzałych źródeł ciepła na paliwa stałe z termomodernizacją tych budynków. Projekt takiej ustawy został już przygotowany w tej kadencji i ma być to jeden z pierwszych aktów prawnych dotyczących walki ze smogiem i termomodernizacji w następnej kadencji.

KW SOJUSZ LEWICY DEMOKRATYCZNEJ

Lewica chce dofinansować wymianę 2 milionów domowych pieców węglowych na nowoczesne, bez emisyjne instalacje grzewcze w ciągu 15 lat. Postuluje rozwój sieci ciepłowniczych oraz inwestycje w termomodernizację budynków, panele słoneczne, elektrownie wiatrowe, pompy ciepła i domową produkcję energii. Deklaruje, że w ciągu 15 lat będziemy mieć najczystsze powietrze w tej części Europy. Lewica krytykuje rząd za cięcie wydatków na walkę ze smogiem, zapewniając, że ich klub ma dokładnie policzone wszystkie dodatkowe przychody i przesunięcia budżetowe, w tym wynikające z rezygnacji budowy elektrowni Ostrołęka, które mogłyby posłużyć finansowaniu wymiany starych pieców i kotłów czy termomodernizacji.

KW KONFEDERACJA WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ

Ugrupowanie pisze o konieczności wymiany pieców, kotłów i kominków w gospodarstwach domowych jednak nie podaje szczegółów w jaki sposób miałoby się to odbywać. Program wymiany kotłów oraz termomodernizacji budynków jedno i wielorodzinnych powinien być finansowany z systemu handlu pozwoleniami do emisji CO₂. Celem jest termomodernizacja 2% budynków mieszkalnych rocznie. Konfederacja stawia też na promocję energetyki rozproszonej, a także postuluje wprowadzenie ulg podatkowych dla osób/podmiotów wznoszących budynki energooszczędne lub pasywne. Program Czyste Powietrze powinien wpierać przede wszystkim głęboką termomodernizację oraz wymianę kotłów na źródła w ogóle nie emitujące zanieczyszczeń. Nie określono w jaki sposób usprawnić funkcjonowanie Programu Czyste Powietrze. Konfederacja postuluje też zwiększenie kwoty, jaką można odpisać od przychodu w ramach ulgi termomodernizacyjnej, z obecnych 53 tysięcy zł do 90 tysięcy zł.

KKW KOALICJA OBYWATELSKA PO .N I PL ZIELONI

KO postuluje aby 0,5% PKB rocznie było przeznaczane na realizację Krajowego Programu Ochrony Powietrza w tym na: dotacje do wymiany kotłów, podłączenia do sieci, OZE i termomodernizację, pomoc socjalną ubogim oraz ulgi podatkowe. Komitet postuluje też wprowadzenie bardziej restrykcyjnych norm jakości dla paliw i urządzeń grzewczych. Środki finansowe powinny pochodzić nie tylko z dotychczasowych źródeł (m.in. fundusze ochrony środowiska, środki UE) ale przede wszystkim z europejskiego systemu handlu uprawnieniami do emisji CO₂ (ponad 180 mld zł w najbliższych latach). To gminy powinny zarządzać środkami na wymianę kotłów i termomodernizację i przekazywać je mieszkańcom.

Koalicja Obywatelska chce wyeliminować ogrzewanie węglowe do 2030 roku z sektora mieszkaniowego, a do 2040 z ciepłowni i elektrociepłowni. Chce również zadbać o powszechną informację, w tym o obniżenie progów informowania i alarmowania do postulowanych przez ekspertów medycznych oraz edukację obywateli o zagrożeniu smogiem.

ZANIECZYSZCZENIA Z TRANSPORTU

Drugim poważnym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest transport samochodowy. Jest to szczególnie odczuwalne w dużych miastach, gdzie roczne normy dla stężeń dwutlenku azotu są znacznie przekraczane. Polska stała się śmietnikiem Europy Zachodniej – rocznie do naszego kraju sprowadzanych jest ponad 1 milion używanych samochodów ( 2018 rok), a ich średni wiek to 12 lat. Wciąż kwitnie proceder wycinania filtrów DPF. Samorządy nie posiadają praktycznie żadnych narzędzi prawnych, dzięki którym mogłyby ograniczyć ruch najbardziej zanieczyszczających samochodów w miastach.

KW POLSKIE STRONNICTWO LUDOWE

PSL popiera wprowadzenie zakazu sprowadzania do Polski starych samochodów osobowych, autobusów i samochód ciężarowych nie spełniających norm ochrony środowiska – co dotyczy w szczególności pojazdów z silnikami diesla. Wspiera również zmiany w przepisach dotyczących stref czystego transportu. PSL chce promować wykorzystanie napędu wodorowego w transporcie miejskim, obiecując wdrożenie technologii separacji wodoru z gazu koksowniczego. PSL wspiera rozwój transportu publicznego: zakup nowoczesnego taboru, konkurencyjne stawki biletów, rozwój parkingów park and ride, rozwój sieci PKSów. Ponadto, postulowane jest przerzucenie transportu towarowego na kolej.

KW PRAWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ

W odpowiedzi na pytanie o import starych, wysokoemisjnych samochodów PiS mówi o ewolucyjnej i stopniowej wymianie pojazdów na nowe np. poprzez system zachęt finansowych – nie jest doprecyzowane jak miałyby one wyglądać. Co do usuwania filtrów DPF, PiS deklaruje, że zagadnienie to jest analizowane i w nowej kadencji zaprezentuje propozycje rozwiązań, które rozwiążą ten problem. PiS deklaruje gotowość w kolejnej kadencji do dyskusji z samorządami na temat zmian dotyczących stref czystego transportu, tak aby mogły one przyczynić się do zmniejszenia występowania szkodliwych emisji komunikacyjnych.

KW SOJUSZ LEWICY DEMOKRATYCZNEJ

Lewica stawia na rozwój sieci transportu zbiorowego – chce stworzyć w ciągu 6 lat pełną siatkę połączeń lokalnych we wszystkich gminach w Polsce – do każdego powiatu powinien dojeżdżać pociąg, a do każdej gminy autobus. Popiera również koncepcję “TIR-y na tory” czyli przerzucenie transportu towarowego na kolej. Lewica nie wyraziła poparcia dla ograniczenia importu używanych samochodów (pytanie dotyczyło jedynie ograniczenia importu najbardziej emisyjnych aut), twierdząc, że dla wielu Polaków jest to konieczność. Na dzień dzisiejszy nie popiera również wprowadzania opłat za wjazd do centrum miast. Do pomysłu ograniczenia wjazdu do miast najbardziej zanieczyszczających samochodów (starsze auta z napędem diesla) komitet nie odniósł się. W celu ukrócenia wycinki filtrów DPF Lewica postuluje zwiększenie kontroli pracy w stacjach kontroli pojazdów.

KW KONFEDERACJA WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ

Odpowiedzią na potrzebę zmniejszenia emisji komunikacyjnych, szczególnie w miastach, jest przede wszystkim rozwój alternatyw dla samochodów. W tym obszarze Konfederacja postuluje: przesunięcie środków z wielomiliardowych inwestycji z żeglugi śródlądowej na rozwój infrastruktury kolejowej oraz poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego; zwiększenie liczby połączeń pasażerskich i budowę dogodnych miejsc na przesiadki umożliwiających łączenie podróży koleją, komunikacją miejską, rowerem oraz parkowanie, a także budowę stref ładowania samochodów elektrycznych. Konfederacja nie zamierza wprowadzać ograniczeń w imporcie starych, wysokoemisyjnych samochodów. Nie poprze również wprowadzania stref czystego transportu w miastach, do których nie można byłoby wjechać najbardziej trującymi pojazdami. Popiera natomiast wprowadzenie surowych kar dla warsztatów oferujących wycinkę filtrów DPF.

KKW KOALICJA OBYWATELSKA PO .N I PL ZIELONI

KO postuluje obniżenie emisji CO2 z przewozu towarów o 40% do 2030 roku poprzez przeniesienie znacznej ilości ładunków na kolej. Proponuje również wprowadzenie opłaty emisyjnej, która miałaby zniechęcać do importu oraz korzystania ze starych, wysokoemisyjnych aut. Nie zaproponowano nowych rozwiązań co do wycinki filtrów DPF, mowa jest o egzekwowaniu istniejącego prawa. Nie udzielono odpowiedzi co do wsparcia dla stref czystego transportu w miastach, do których nie można byłoby wjechać najbardziej zanieczyszczającymi pojazdami. W celu obniżenia zanieczyszczeń z transportu, KO stawia na rozwiązanie nie oparte o restrykcje: planowanie przestrzenne, inteligentne systemy zarządzania ruchem , pełna zeroemisyjność transportu zbiorowego, parkingi typu park and ride, infrastruktura pieszo-rowerowa.

ZANIECZYSZCZENIA PRZEMYSŁOWE

Protesty społeczne w wielu polskich miastach i miasteczkach dobitnie wskazują, że kontrola nad emisjami z zakładów przemysłowych jest niewystarczająca. Kompetencje w zakresie wydawania pozwoleń środowiskowych są rozmyte, a służby kontrolne nie prowadzą skutecznych działań. Zapowiadana reforma służb ochrony środowiska nie przyniosła oczekiwanej poprawy w tym zakresie.

KW POLSKIE STRONNICTWO LUDOWE

PSL postuluje odchodzenie od węgla w energetyce na rzecz odnawialnych źródeł energii – do 2030 roku udział OZE w miksie energetycznym ma sięgnąć 50%. PSL postuluje zwiększenie uprawnień Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie kontroli dot. emisji zanieczyszczeń oraz dofinansowanie tej instytucji. Popiera również bezwzględny zakaz importu śmieci do Polski.

KW PRAWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ

PiS zapowiada kontynuację rozpoczętych reform. Chce zaostrzyć przepisy dotyczące stałego monitoringu spełniania przez przedsiębiorców obowiązków związanych z korzystaniem z nich ze środowiska. Postuluje również wzmocnienie Inspekcji Ochrony Środowiska poprzez wyposażenie tej instytucji w środki finansowe i organizacyjne niezbędne dla skrupulatnego monitorowania przestrzegania przez przedsiębiorców wszelkich norm regulujących ochronę środowiska w Polsce. Dopuszcza również wprowadzenie niezbędnych zmian legislacyjnych w tym zakresie. Zapowiadana jest kontynuacja reformy przepisów o odpadach. PiS chce doprowadzić do pełnego respektowania przez branżę odpadową przepisów dotyczących zasad gromadzenia i przetwarzania odpadów, tak aby surowo karać wszelkie przejawy bandytyzmu ekologicznego w tym obszarze.

KW SOJUSZ LEWICY DEMOKRATYCZNEJ

Lewica przyznaje, że nie posiada szczegółowych rozwiązań programowych w zakresie kontroli emisji zanieczyszczeń z przemysłu. Chce powołać Rzecznika Praw Przyrody i wsłuchać się w jego rekomendacje w tym zakresie. Mówi również o powołaniu Agencji Ochrony Przyrody, która ma być odpowiedzialna za kontrolę podmiotów zatruwających środowisko. Popiera zakaz sprowadzania śmieci do Polski.

KW KONFEDERACJA WOLNOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ

Ugrupowanie to postuluje wprowadzenie bardziej restrykcyjnych norm środowiskowych dla przemysłu oraz prowadzenie niezapowiedzianych, regularnych kontroli w zakładach. Chce również przeprowadzić audyt Inspektoratu Ochrony Środowiska w celu reformy tej instytucji. Formacja ta postuluje również całkowity zakaz importu śmieci na terytorium Polski.

KKW KOALICJA OBYWATELSKA PO .N I PL ZIELONI

KO postuluje przegląd obowiązujących norm emisji, sposobów jej mierzenia, jak i skuteczności ich monitorowania gdyż obecny system nie oddaje poziomu zagrożenia szkodliwymi emisjami i nie zapewnia obywatelom prawa do bezpiecznego środowiska. Reforma służb kontrolnych jest konieczna. KO nie popiera tworzenia oddzielnej uzbrojonej formacji mundurowej, w zamian mówi o nowoczesnej służbie o charakterze eksperckim i kontrolnym, która powinna być wspierana w razie potrzeby środkami policyjnymi. KO postuluje również uporządkowanie prawa o odpadach i skuteczne jego egzekwowanie.

Pełne odpowiedzi partii dostępne są tu:

https://smoglab.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odpowiedzi_KO.pdf

http://smoglab.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odpowiedzi_Konfederacja.pdf

http://smoglab.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odpowiedzi_Lewica.pdf

http://smoglab.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odpowiedzi_PiS.pdf

http://smoglab.pl/wp-content/uploads/2019/10/Odpowiedzi_PSL.pdf

Minister środowiska obniżył progi alarmowania o zanieczyszczeniu powietrza spełniając częściowo postulaty Polskiego Alarmu Smogowego. W tym sezonie grzewczym informacja o smogu wystąpi alarm smogowy ogłaszany będzie przy poziomie 150 ug/m3. Na nowe poziomy zgodziło się Ministerstwo Zdrowia ustępując ze swoich zdrowotnych rekomendacji.

Poziom alarmowy jest to taka wysokość stężenia pyłu PM10 powyżej której instytucje państwowe i lokalne zobowiązane są podjąć natychmiastowe działania zaradcze obniżające groźne stężenie pyłów. Od siedmiu lat próg alarmowania wynosił 300 ug/m3 – poziom tak wysoki, że w niektórych latach w Polsce praktycznie niewystępujący. Nowy, obniżony próg – 150 ug/m3 pozwoli skuteczniej ostrzegać społeczeństwo przed zagrożeniem.

– Nasz pierwszy apel do ministra środowiska o obniżenie progów alarmowania wystosowaliśmy 4 lata temu – 15 listopada 2015 roku. Cieszę się, że minister Kowalczyk dostrzegł nasze starania i częściowo przychylił się do naszych postulatów – skomentował Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego. To dobra wiadomość dla wszystkich, którzy powinni unikać wysokich stężeń zanieczyszczenia powietrza. Teraz alarmy smogowe będą pojawiać się przy stężeniach 150 ug/m3, czyli będziemy słyszeć o zanieczyszczeniu powietrza częściej. Oznacza to również konieczność wzmożenia działań antysmogowych ze strony Ministerstwa Środowiska – mam na myśli naprawę dysfunkcjonalnego programu Czyste Powietrze – dodaje Guła. To w gestii ministra środowiska leżą fundusze przeznaczone na realizację programu likwidacji kopciuchów.

PAS od lat apelował o obniżenie poziomu alarmowego. Przychylał się do rekomendacji ogłoszonych przez Ministerstwo Zdrowia – 80 ug/m3, czyli poziomu takiego jaki obowiązuje obecnie we Francji, czy Włoszech. Obecnie, przy progach alarmowania wynoszących 150 ug/m3 konieczne jest określenie ścieżki dojścia do progu docelowego jakim jest 80 ug/m3.

Obecnie istotne jest jak zareagują instytucje państwowe na informacje o zagrożeniu. Konieczne jest wysyłanie ostrzeżeń o smogu przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa oraz informowanie o alarmach przez telewizję lokalną i publiczną.

W związku z wyborami PAS wystosował list do komitetów wyborczych. Padają pytania o działania, które wobec problemu zanieczyszczeń powietrza zamierzają podjąć przyszli posłowie. Ich odpowiedzi ukażą się na portalu SmogLab, a także na stronach i w mediach społecznościowych alarmów smogowych. Dzięki temu zatroskani stanem powietrza wyborcy dowiedzą się, co politycy mają im do zaoferowania.

Za niecałe dwa tygodnie spotkamy się przy urnach, by wybrać posłów i senatorów na najbliższe 4 lata. Od naszych głosów pośrednio zależeć będzie wiele spraw, w tym jedna szczególna, która dotyczy tysięcy polskich miejscowości: kwestia zanieczyszczeń powietrza.

We wspomnianym liście, który Polski Alarm Smogowy wystosował do komitetów, padają konkretne pytania dotyczące walki z problemem. Podzielono je na 3 segmenty: odnośnie emisji z budynków, zanieczyszczeń z transportu oraz zanieczyszczeń przemysłowych.

Poniżej treść pytań oraz omówienie poszczególnych kwestii, zamieszczone w liście:

Emisje z budynków

Głównym problemem polskiego powietrza jest emisja zanieczyszczeń z domowych urządzeń grzewczych. W samych budynkach jednorodzinnych działa około 4 milionów tzw. „kopciuchów”, czyli przestarzałych kotłów na węgiel i drewno emitujących duże ilości zanieczyszczeń. Niestety program, który miał wspierać wymianę źródeł grzewczych w budynkach jednorodzinnych jest wysoce nieefektywny. W ciągu pierwszego roku działania tego programu zdołano podpisać jedynie 20 000 umów na wymianę źródeł ciepła. Brakuje programu wspierającego wymianę „kopciuchów” w budynkach wielorodzinnych. Na plus należy zaliczyć wprowadzenie ulgi termomodernizacyjnej czy standardów emisyjnych dla kotłów na paliwa stałe, dzięki czemu ograniczona została sprzedaż „kopciuchów”.

1. Jakie rozwiązania (prawne, finansowo-fiskalne, inne) zamierzają Państwo wprowadzić w celu jak najszybszej likwidacji ponad 4 milionów wysoko emisyjnych pieców i kotłów w:

a) budownictwie jednorodzinnym?

b) budownictwie wielorodzinnym?

2. Jakie rozwiązania (prawne, finansowo-fiskalne, inne) zamierzają Państwo wprowadzić w celu wsparcia termomodernizacji w: a) budownictwie jednorodzinnym? b) budownictwie wielorodzinnym?

3. Jaki mają Państwo pomysł na usprawnienie Programu Czyste Powietrze?

4. Jakie źródła finansowania programów wspierających wymianę starych źródeł ciepła i termomodernizacji budynków planują Państwo wykorzystać? Proszę podać kwoty w horyzoncie najbliższej kadencji Sejmu oraz źródła z jakich pochodzić będą środki finansowe.

Zanieczyszczenia z transportu

Drugim poważnym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest transport samochodowy. Jest to szczególnie odczuwalne w dużych miastach, gdzie roczne normy dla stężeń dwutlenku azotu są znacznie przekraczane. Polska stała się śmietnikiem Europy Zachodniej – rocznie do naszego kraju sprowadzanych jest ponad 1 milion używanych samochodów ( 2018 rok), a ich średni wiek to 12 lat. Wciąż kwitnie proceder wycinania filtrów DPF. Samorządy nie posiadają praktycznie żadnych narzędzi prawnych, dzięki którym mogłyby ograniczyć ruch najbardziej zanieczyszczających samochodów w miastach.

1. Jakie rozwiązania (prawne, finansowo-fiskalne, inne) zamierzają Państwo wprowadzić w celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń powietrza z transportu?

2. Czy zamierzają Państwo wprowadzić ograniczenia w imporcie starych, wysokoemisyjnych samochodów? Jeśli tak, to jakie?

3. Jakie rozwiązania planują Państwo wprowadzić w celu wyeliminowania wycinania filtrów DPF?

4. Jakie rozwiązania planują Państwo wprowadzić w celu ograniczenia emisji z samochodów w miastach? Czy wspierają państwo wprowadzenie stref czystego transportu opartych o wiek i klasę emisyjną samochodu?

Zanieczyszczenia przemysłowe

Protesty społeczne w wielu polskich miastach i miasteczkach dobitnie wskazują, że kontrola nad emisjami z zakładów przemysłowych jest niewystarczająca. Kompetencje w zakresie wydawania pozwoleń środowiskowych są rozmyte, a służby kontrolne nie prowadzą skutecznych działań. Zapowiadana reforma służb ochrony środowiska nie przyniosła oczekiwanej poprawy w tym zakresie.

1. Jakie rozwiązania zamierzają Państwo wprowadzić w celu zwiększenia kontroli nad zakładami przemysłowymi w zakresie emitowanych zanieczyszczeń (zarówno więksi przedsiębiorcy jak i mniejsze zakłady)?

2. Czy planują Państwo reformę Inspekcji Ochrony Środowiska, jeśli tak to jakie rozwiązania Państwo postulują?

3. Czy planują Państwo zaostrzyć regulacje prawne dotyczące wwożenia do Polski odpadów i ich przetwórstwa na terenie naszego kraju?

Z pełną treścią listu rozesłanego do komitetów wyborczych można zapoznać się tutaj.

Polski Alarm Smogowy we współpracy z Dziennikiem Gazetą Prawną zorganizował przedwyborczą debatę antysmogową. W debacie udział wzięli: Jadwiga Emilewicz (Zjednoczona Prawica), Gabriela Lenartowicz (Koalicja Obywatelska), Beata Maciejewska (Lewica), Piotr Kempf (PSL) oraz Krzysztof Bosak (Konfederacja). Debatę poprowadził Jakub Pawłowski z DGP.

Podczas debaty zaproszeni goście zgadzali się, że zanieczyszczenie powietrza jest poważnym wyzwaniem cywilizacyjnym i zdrowotnym, którego nie można już lekceważyć.

Jadwiga Emilewicz – Zjednoczona Prawica, minister Przedsiębiorczości i Technologii – pochwaliła rząd za wprowadzenie przepisów uszczelniających sprzedaż „kopciuchów” oraz wprowadzenie norm paliw stałych. Przedstawiła również finansowanie ocieplenia domów przy pomocy ulgi termomodernizacyjnej oraz program „Czyste Powietrze”.

Gabriela Lenartowicz – Koalicja Obywatelska – podkreśliła konieczność działań systemowych na rzecz czystego powietrza. Klub KO przygotował projekt ustawy zakładającej przeznaczenie 0.5% PKB (ok. 10 mld zł. rocznie) na poprawę jakości powietrza w ciągu co najmniej 10 lat. W ramach tych środków przeznaczone one zostaną na dotacje i pożyczki na wymianę źródeł ciepła poprzedzone zmiana standardu energetycznego budynku oraz dofinansowanie osób ubogich energetycznie.

Beata Maciejewska – Lewica – kiedy obywatele dostrzegli problem przełożyło się to na zainteresowanie polityków. Kwestia brudnego powietrza to nie tylko wymiana kopciuchów, ale również kwestie zdrowotne, czy spadek cen nieruchomości w miastach o dużym zanieczyszczeniu. Lewica również widzi konieczność kompleksowego działania. Podkreśliła zbyt wolne tempo działania programu Czyste Powietrze. Jej daniem potrzebna jest reforma całego systemu energetycznego w Polsce.

Krzysztof Bosak – Konfederacja – czyste powietrze to dla nas ważny temat. Zmiany wymagają szerokiej akceptacji społecznej. Istnieje zagrożenie, że ten temat zostanie zmonopolizowany przez lewicę i skojarzony z takimi tematami jak walka z kierowcami czy górnictwem i energetyką węglową oraz afirmacja przez lewicę Unii Europejskiej. A przede wszystkim całkowicie błędnej tzw. polityki klimatyczno-energetycznej, której Konfederacja się sprzeciwia. Pomimo odrębności poglądów z innymi środowiskami politycznymi na tematy środowiskowe widzi on pole do współpracy w sprawach czystego powietrza.

Piotr Kempf – PSL – rząd wykonuje działania pozorowane, pieniądze nie idą na realne potrzeby a na cele społeczne. Polacy żyją coraz krócej, może wynika to z problemu zanieczyszczenia powietrza. Nie możemy mówić że walczymy o czyste powietrze jeśli nie będziemy mieli czystej energii (OZE). W Krakowie stworzono przykłady działania, natomiast rząd spędza czas na wieloletnich obserwacjach. Nie mamy na to czasu. Trzeba wprowadzać energię odnawialną i zmniejszyć zużycie węgla, szczególnie tego sprowadzanego z zagranicy.

DEBATĘ MOŻNA OBEJRZEĆ TUTAJ

26. września, od godziny 7:00 w Skawinie mieszkańcy, w proteście przeciwko potwornemu fetorowi emitowanemu przez zakład Valeo, zajęli ulicę Krakowską w Skawinie.

Protest inspirowany przez Skawiński Alarm Smogowy jest wynikiem nie zrealizowania przez władze zakładu postulatów, przedstawionych przez mieszkańców w czerwcu.

Wciąż nie dokonano w zakładzie Valeo hermetyzacji produkcji oraz badań składu cuchnących spalin bezpośrednio na emitorach. Zgodnie z zapowiedzią złożoną przed wakacjami aktywiści powrócili, aby przypomnieć o problemie. Jeśli i tym razem postulaty mieszkańców zostaną zignorowane, wkrótce działacze przystąpią do zapowiadanej blokady zakładu.

Aktywiści przypominają, że WIOŚ kontrolował firmę Valeo kilkanaście razy. Sprawdzana była również jakość powietrza, a urządzenia inspektoratu nie wykazały, by miało ono szkodliwy wpływ na zdrowie mieszkańców.

„Najwyraźniej rzeczniczka WIOŚ zapomniała o innych badaniach, przeprowadzonych rok temu wokół zakładu, które wykazały obecność niebezpiecznych substancji w powietrzu – badaniach RÓWNIEŻ PRZEPROWADZONYCH PRZEZ WIOŚ! Mimo wysokiego prawdopodobieństwa obecności w powietrzu co najmniej pięciu bardzo niebezpiecznych dla zdrowia związków, WIOŚ odmówił dalszych badań, które miałyby potwierdzić stężenia tych substancji i pomóc w przypisaniu ich do konkretnych zakładów. Powodem podobno był brak pieniędzy.” – mówią aktywiści.

Skawiński Alarm Smogowy przypomina porozumienie zawarte w lipcu 2018 roku między władzami Miasta a zakładem Valeo. Firma przedstawiła w nim harmonogram działań, wg którego testy rozwiązań dla eliminacji smrodu, a przede wszystkim zanieczyszczeń powietrza, miały się zakończyć rok temu!

Więcej informacji o wydarzeniu na profilu SAS na Facebooku: https://www.facebook.com/events/448597252670170/

Zabierzowski Alarm Smogowy wydał już trzecią edycję „Na wdechu”. Szukając drogi dotarcia do większej grupy odbiorców niż tylko społeczność na FB aktywiści zdecydowali się na wydawanie własnej gazety.

Ludzie, do których aktywiści chcieli dotrzeć z informacją o złym stanie naszego, wiejskiego powietrza, nie korzystają przeważnie z FB – to grupa osób 60+. Ponieważ w gminie wydawane są rożne publikacje działaczom udało się przygotować kilka krótkich artykułów na temat smogu, zgłaszania spalania odpadów itp. – mówią aktywiści.

Niestety po kilku artykułach dyrektor wydawnictwa lokalnego czasopisma (składającego się w dużej mierze z reklam) odmówił kolejnych publikacji. Aktywiści postanowili więc wydrukować ulotki we własnym zakresie. Okazało się, że materiału było tyle, że ulotka przybrała postać "gazety" – ukazującej się nieregularnie.

Fundusze na druk uzyskano dzięki dotacji z programu Nasze Powietrze – KAS. Wiosną 2019 roku ukazał się trzeci numer w nakładzie 4000 egzemplarzy. Publikacja roznoszona jest do skrzynek pocztowych – to najlepszy sposób dotarcia do mieszkańców, bo bezpośredni. Roznoszeniem zajmują się w wolnych chwilach przychylni mieszkańcy, znajomi (często robią to razem z dziećmi (które uczestniczyły w naszych warsztatach o smogu i chcą mieć swój udział w edukacji mieszkańców!) Pomagają też inne osoby, które zgodziły się, aby publikacja znalazła się w ich placówce – w aptekach, sklepach, przychodniach zdrowia, a nawet u fryzjera! Poczekalnia w przychodni zdrowia to dobre miejsce – choć podobno argumenty o szkodliwości smogu dla zdrowia są prze wielu bagatelizowane – to jednak tam siedzi się czasem długo, więc ludzie czytają.

W najnowszym numerze  – podobnie jak w pierwszym – jest wywiad z mieszkańcem gminy, który wymienił stary węglowy kocioł na nowy gazowy. Dobry przykład podziała mobilizująco, odczaruje wizje zimnego domu i  wysokich kosztów

Większość kierowców wie, że utrzymanie samochodu to spory koszt. Widzą to jednak najczęściej, kiedy płacą za paliwo. Mało który sprawdza zaś ile realnie wydaje na samochód w okresie jego posiadania. Wielu z nich może być więc zaskoczonych całkowitymi kosztami. Z okazji Dnia bez Samochodu Polski Alarm Smogowy i OmniCalculator przedstawiają specjalny kalkulator, który pozwoli oszacować wszystkie koszty i zastanowić się, czy to na pewno dobrze wydane pieniądze.

KALKULATOR KOSZTÓW POSIADANIA SAMOCHODU: TUTAJ

Polski Alarm Smogowy we współpracy z OmniCalculator przygotował narzędzie do szacowania rocznych kosztów posiadanego auta. Wzięto pod uwagę wiele danych, które trzeba uwzględnić, aby ocenić, ile naprawdę kosztuje nas samochód.

– rzadko uwzględnia się koszty serwisowania, czy utratę wartości pojazdu po kupnie. Samochód nigdy nie zyskuje na wartości, tylko ją traci, a my regularnie dorzucamy do niego pieniądze, a to na naprawy, a to na ubezpieczenie. To wszystko razem składa się na całkowity koszt posiadania auta – mówi Bartosz Piłat z Polskiego Alarmu Smogowego.

Auto to świetny środek transportu, ale najczęściej dla tych, którzy pokonują duże odległości w ciągu roku na średnich i długich dystansach. Bywa też tak, że jest jedynym sposobem aby opuścić własną miejscowość np. w drodze do pracy, czy na większe zakupy – w Polsce odciętych od transportu publicznego są setki tysięcy ludzi.

Większość Polaków mieszka jednak w obszarach dobrze obsłużonych przez transport publiczny, albo porusza się wyłącznie na odcinkach, które mogliby pokonać np. rowerem. – Jeśli za pomocą naszego kalkulatora oszacują roczne koszty poruszania się samochodem, może się okazać, że nie jest to wcale tani środek transportu i rezygnacja z niego może okazać się dużą korzyścią finansową. Będą tacy, którzy dla prywatnego komfortu zdecydują się płacić, będą inni, którzy zastanowią się czy nie lepiej wykupić miesięczny bilet komunikacji miejskiej, albo własny rower, np. elektryczny, a w razie potrzeby wypożyczyć auto. – ocenia Piłat.

W polskich realiach posiadanie samochodu jest tańsze, niż w wielu miastach zachodniej Europy. Oprócz pewnej różnicy w kosztach ubezpieczeń i sporej różnicy w kosztach parkowania auta, mamy też o wiele mniej warunków, jakie trzeba spełnić, by zarejestrować samochód. Razem z otwarciem na pojazdy używane z zagranicy wszystkie te czynniki powodują, że w polskich miastach, jest przeciętnie dwa razy więcej samochodów w przeliczeniu na mieszkańca niż w bogatych miastach krajów starej Unii Europejskiej. W Warszawie na 1000 mieszkańców przypada 680 samochodów zarejestrowanych w stolicy (razem z nieprzerejestrowanymi pojazdami liczbę szacuje się na 800). W Krakowie liczba ta przekracza 700 pojazdów. Tymczasem w Wiedniu to obecnie ok. 350 samochodów, w Berlinie 290, w Kopenhadze 240.

Zachęcamy do sprawdzenia wydatków na prywatne auto pod linkiem: https://www.omnicalculator.com/everyday-life/roczny-koszt-samochodu

Polski Alarm Smogowy zaniepokojony niską skutecznością programu Czyste Powietrze skierował do prezesa NFOŚiGW Piotra Woźnego list z apelem o jego pilną reformę. W pierwszym roku działania programu zrealizowano mniej niż 1% założonego celu wymiany 3 milionów kopcących kotłów. Bez radykalnej przebudowy rządowego programu walka ze smogiem w Polsce skazana będzie na niepowodzenie.

Dotychczasowe słabe wyniki programu są rezultatem błędów popełnionych przy jego tworzeniu, na które wielokrotnie wskazywał Polski Alarm Smogowy oraz eksperci Komisji Europejskiej.

Po roku od uruchomienia programu Czyste Powietrze podpisano zaledwie 20 tysięcy umów dotyczących wymiany kotłów w istniejących budynkach, co jak na cztery miliony dymiących domów nie wróży dobrze walce ze smogiem. Rocznie w ramach programu powinno być wymienianych 300 tysięcy kotłów. Program realizowany przez szesnaście WFOŚiGW jest niewydolny, a urzędnicy nie są w stanie analizować i akceptować dziesiątków tysięcy napływających wniosków. Blokady w urzędach sprawiają, że na rozpatrzenie wniosku czeka się w wielomiesięcznych kolejkach. Rekordziści oczekują już ponad 200 dni roboczych. Dodatkową barierą jest skomplikowana procedura wypełniania wniosków.

PAS wystosował do nowego prezesa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Piotra Woźnego, list z apelem o zreformowanie programu.

PAS wnioskuje m.in. o: uproszczenie wniosków aplikacyjnych, stworzenie listy produktów i urządzeń kwalifikujących się do programu, skrócenie czasu oceny wniosków oraz stworzenie szerokiej sieci dystrybucji (miejsc, w których można złożyć wniosek o dotację i podpisać umowę) obejmujących: banki, gminy i zakłady energetyczne. Rekomendacje PAS podziela również Komisja Europejska.

Zdaniem PAS miarą sukcesu działań nowego prezesa NFOŚiGW będzie doprowadzenie do kilkukrotnego zwiększenia liczby podpisanych umów w ciągu najbliższego roku do liczby między 200 a 400 tysięcy każdego roku.

PAS wystosował również zapytanie do Ministerstwa Środowiska oraz NFOŚiGW o budżet programu Czyste Powietrze w latach 2019 – 2023. Z odpowiedzi udzielonej przez Ministerstwo wynika, iż rząd planuje ograniczyć wydatki na walkę ze smogiem w nadchodzących latach z 1,435 mld zł w 2019 do 1,085 mld zł w latach 2020 – 2023. Kwoty te powinny być kilkukrotnie wyższe, żeby można było zrealizować cele zakładane w programie Czyste Powietrze i sięgać ponad 5 miliardów rocznie.

Postulaty, o które zabiegał PAS zostały spełnione. Sejm przyjął poprawki do ustawy Prawo Ochrony Środowiska rozszerzające uprawnienia Państwowej Inspekcji Handlowej. Po wejściu przepisów w życie PIH karać będzie za sprzedaż „kopciuchów”. Kara finansowa wynosić będzie do 5% przychodu przedsiębiorcy osiągniętego w poprzednim roku kalendarzowym, ale nie mniej niż 10 000 zł.

Państwowa Inspekcja Handlowa uzyskała uprawnienia do kontroli sprzedaży ”kopciuchów”. Sprzedaż takich pozaklasowych kotłów na paliwa stałe jest zakazana od 1 lipca 2018. Mimo to sprzedaż „kopciuchów” wciąż ma miejsce w sklepach i w portalach internetowych. Polski Alarm Smogowy od dawna zabiegał o uszczelnienie kontroli by zapobiec nielegalnemu procederowi sprzedaży.  

Nowe przepisy przygotowane zostały przez Ministerstwo Przedsiebiorczości i Technologii. Dodatkowo MPiT tworzy specjalne oprogramowanie, które przeczesywać będzie witryny internetowe w poszukiwaniu sprzedawców nielegalnych „kopciuchów”.  

Uszczelnienie systemu kontroli sprzedaży to jeden z postulatów PAS – mówi Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego – w sieci oraz w wielu sklepach wciąż jest łamane prawo. Kupno nielegalnego „kopciucha” jest stosunkowo łatwe. Mam nadzieję, że widmo wysokich kar powstrzyma nieuczciwych sprzedawców oraz tych, którzy usiłują pozbyć się używanego „kopciucha”. Znamy przypadki, w których osoba otrzymująca dotację na wymianę przestarzałego kotła na węgiel sprzedawała go innej osobie. To sytuacja niedopuszczalna. Zlikwidowany kopciuch musi trafiać na złom. Do tej pory były z tym problemy. Mam nadzieję że PIH natychmiast weźmie się do pracy i już niedługo dowiemy się o skutkach przeprowadzonych kontroli i nałożonych karach – dodaje Guła. 

Treść zmian w ustawie można znaleźć TUTAJ

Podczas debaty na Forum Ekonomicznym w Krynicy, po pytaniu Andrzeja Guły skierowanym do ministra Kowalczyka padło ważne oświadczenie. Minister Środowiska zapowiedział że za tydzień ogłosi rozporządzenie z nowymi progami alarmowania o zanieczyszczeniu powietrza. Oznacza to, że najpóźniej 10 września zaczną obowiązywać nowe, obniżone progi alarmowania.

Podczas Forum Ekonomicznego w Krynicy-Zdroju, 3 września, w pawilonie Małopolska odbył się panel dyskusyjny ekoMałopolski " Uwolnić od smogu – poprawa jakości powietrza wyzwaniem XXI wieku". W spotkaniu udział wzięli: minister środowiska Henryk Kowalczyk, wicemarszałek woj. małopolskiego Tomasz Urynowicz, oraz Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego.

Podczas debaty po pytaniu Andrzeja Guły skierowanym do ministra Kowalczyka padło ważne oświadczenie. Minister Środowiska zapowiedział że za tydzień ogłosi rozporządzenie z nowymi progami alarmowania o zanieczyszczeniu powietrza. Oznacza to, że najpóźniej 10 września zaczną obowiązywać nowe, obniżone progi alarmowania.

Polski Alarm Smogowy zabiega o obniżenie progów alarmowania od początku swojego istnienia. Progi alarmowania w Polsce są obecnie tak wysokie, że – pomimo wysokich stężeń pyłów zawieszonych – nie są ogłaszane. Dopiero przy stężeniu powyżej 300 ug/m3 średniodobowo uruchamiane są ostrzeżenia o smogu (alarmy smogowe). Przy tak wysokim progu alarmowania społeczeństwo w praktyce nie jest informowane o zagrożeniu. Dlatego obniżenie progu zanieczyszczenia przy którym wysyłane są ostrzeżenia o zagrożeniu jest istotne z punktu zdrowia publicznego. Obniżenie progów alarmowania popiera również Małopolski Urząd Marszałkowski.

Ministerstwo Środowiska konsultowało z Ministerstwem Zdrowia na jakim poziomie należy ustanowić progi alarmowania.

Rekomendacje Ministerstwa Zdrowia mówią o progu alarmowania na poziomie 80 μg/m3 – taki poziomy jest zbliżony do przyjmowanego w UE. Niestety, w kwietniu 2019 Minister Środowiska Henryk Kowalczyk ogłosił odmienne stanowisko, planując wprowadzenia dużo wyższych poziomów alarmowania- 250 μg/m3.

Z obecnych zapowiedzi ministra Kowalczyka wynika, że nowe progi będą niższe od tych zaproponowanych w kwietniu. Czy minister Kowalczyk przychyli się do rekomendacji Ministerstwa Zdrowia wciąż nie wiadomo.

Zdjęcia: Małopolski Urząd Marszałkowski