Mądry człowiek nie karmi agresywnego sąsiada. Dlatego koniec importu rosyjskiego węgla, gazu i ropy jest konieczny. W żywotnym interesie Polski jest postawienie na efektywność energetyczną domów, przemysłu i innych branż – argumentuje Polski Alarm Smogowy i podpisuje apel do polskiego rządu o zaprzestanie importu węgla, gazu i ropy z Rosji

Apel Koalicji Klimatycznej do polskiego rządu o zaprzestanie importu węgla, gazu i ropy z Rosji

W czwartek, 24 lutego, nad ranem Federacja Rosyjska dokonała zbrojnego ataku na terytorium Ukrainy. Jest to sytuacja bez precedensu w powojennej historii Europy, która wymaga od nas jednoznacznych i odważnych działań politycznych i gospodarczych.

Dlatego apelujemy do polskich władz o zaprzestanie, tak szybko, jak to tylko możliwe i bezpieczne, importu surowców energetycznych: węgla, gazu i ropy naftowej z Rosji. Tylko w 2020 roku Polska zaimportowała ponad 16,5 mln ton rosyjskiej ropy naftowej, niemal 10 mld m3 gazu ziemnego oraz prawie 9,5 mln ton węgla. W ostatnich latach, Polska kupiła od Rosji ropę i węgiel za ponad 730 mld złotych, natomiast wartość kontraktu gazowego na dostawy tego surowca do Polski nie jest jawna. Pieniądze te pośrednio lub bezpośrednio wspierają reżim Władimira Putina.

Agresja na Ukrainę to sygnał, że polska gospodarka musi stanowczo przyspieszyć proces dekarbonizacji. Dalsze trwanie przy paliwach kopalnych oznacza de facto brak suwerenności energetycznej naszego kraju. Konieczna jest pilna budowa własnych, niezależnych i odnawialnych źródeł energii. Priorytetem powinna też stać się modernizacja przestarzałych sieci energetycznych. Pilnie trzeba zapewnić alternatywne, zrównoważone źródła ciepła dla mieszkańców i zwiększyć skalę inwestycji w efektywność energetyczną oraz własne źródła energii w przedsiębiorstwach i przemyśle. Priorytetem muszą być zmiany w transporcie, który nie może dłużej opierać się na silnikach spalinowych. Elektryfikacja transportu publicznego i towarowego to niezbędne minimum, od którego musimy zacząć. 

W obliczu ataku na Ukrainę, te działania nie mogą być rozłożone na wiele lat do przodu, jak zakładano, ale muszą rozpocząć się w nadchodzących dniach, tygodniach i miesiącach. Potrzebne będą ogromne środki i wiele inwestycji. Nie uda się to bez wsparcia Unii Europejskiej. Polska musi więc zakończyć konflikty z UE i przeznaczyć pieniądze z unijnego Funduszu Odbudowy na transformację energetyki i transportu. To w tej chwili obowiązek rządu wobec Polek i Polaków, imperatyw moralny i prawdziwe wsparcie, jakiego potrzebuje Ukraina. Nie ma naszej zgody na dalsze wspieranie rosyjskich koncernów paliwowych. Musimy budować gospodarkę opartą na solidarności europejskiej i alternatywnej energetyce. Dlatego apelujemy do rządu o podjęcie wszystkich możliwych działań w celu zaprzestania importu węgla, gazu i ropy z Federacji Rosyjskiej.

Organizacje popierające apel Koalicji Klimatycznej:

Akcja Demokracja

Dolnośląski Klub Ekologiczny

Fundacja „Rozwój TAK – Odkrywki NIE”

Fundacja Aeris Futuro

Fundacja Compassion In World Farming Polska

Fundacja EkoRozwoju

Fundacja Frank Bold

Fundacja na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii

Fundacja Promocji Pojazdów Elektrycznych

Fundacji Otwarty Plan

Instytut Zielonej Gospodarki

Instytut Zielonej Przyszłości

Młodzieżowy Strajk Klimatyczny

Polski Alarm Smogowy

Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki

Polski Klub Ekologiczny Okręg Pomorski

Społeczny Instytut Ekologiczny

Stowarzyszenie „Wspólna Ziemia”

Stowarzyszenie BoMiasto

Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA

Zielone Mazowsze

Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć

Aktywiści zachęcają inne organizacje do poparcia apelu. 

Kontakt: u.stefanowicz@koalicjaklimatycza.org oraz d.oledzki@koalicjaklimatyczna.org

Komentarze ekspertek i ekspertów:

„Mądry człowiek nie karmi agresywnego sąsiada. Dlatego koniec importu rosyjskiego węgla, gazu i ropy jest konieczny. W żywotnym interesie Polski jest postawienie na efektywność energetyczną domów, przemysłu i innych branż. Najbezpieczniejszym paliwem jest to, którego nie zużyjemy” – podkreśla Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego

„Od wielu lat Rosja traktowała swoje surowce energetyczne jako narzędzie szantażu i budowy wpływów. Wybranym krajom sprzedawała je taniej, a innym ograniczała do nich dostęp, albo podnosiła ich cenę. Pieniądze, które pozyskiwała w ten sposób służyły w ogromnym stopniu finansowaniu rosyjskiej armii.

To czego najbardziej dziś potrzebujmy, to solidarność z Ukrainą, jej mieszkankami i mieszkańcami. Mamy świadomość, że powstrzymanie rosyjskiej agresji, obronienie niepodległości Ukrainy to niezbędny element bezpieczeństwa Polski. Dlatego nie możemy dłużej udawać, że kupując w Rosji surowce energetyczne nie wspieramy bandyckiej polityki prowadzonej przez Putina. Dlatego musimy przestać to robić. 

Wspierając Ukrainę i walcząc z reżimem Putina musimy pamiętać, że nie możemy zaprzestać wysiłków mających na celu powstrzymanie katastrofy klimatycznej. Przestańmy kupować surowce energetyczne od Rosji. Przeprowadzenie transformacji energetycznej będzie najlepszym i najbardziej efektywnym sposobem realizacji obu tych celów.” – mówi prof. Zbigniew Karaczun, ekspert Koalicji Klimatycznej.

„To powinien być punkt zwrotny w myśleniu o tym, jakie paliwa wykorzystujemy w naszym kraju i skąd je bierzemy. Żyjemy iluzją niezależności energetycznej, która w tej chwili po prostu się rozsypuje. Dopóki będziemy wytwarzać prąd, napędzać samochody i ogrzewać domy paliwami kopalnymi, pozostaniemy w większym lub mniejszym stopniu zależni od Rosji lub innych krajów niedemokratycznych, bez wpływu na przeznaczenie wypływających z Polski pieniędzy. Dopóki nie rozwiniemy inteligentnego zarządzania energią wytwarzaną z odnawialnych źródeł i magazynowania jej, nie będzie mowy o energetycznej suwerenności. Pierwszym pilnym wyzwaniem jest poprawa efektywności energetycznej i oszczędzanie energii. Dodatkowym zabezpieczeniem może być dalsze rozwijanie połączeń sieci energetycznych wewnątrz Unii Europejskiej i wzajemnego zabezpieczania swoich potrzeb przez państwa członkowskie.” – zaznacza Urszula Stefanowicz z Polskiego Klubu Ekologicznego Okręgu Mazowieckiego, ekspertka Koalicji Klimatycznej.

Najnowszy ranking Programu Czyste Powietrze pokazuje jak wymieniano kotły w czwartym kwartale 2021 r. Ranking wygrała gmina Jejkowice z woj. śląskiego, które jest liderem wymiany „kopciuchów” w Polsce. W pierwszej trzydziestce najaktywniejszych gmin aż 25 jest ze Śląska. W czołówce znalazło się również śląskie uzdrowisko: Goczałkowice-Zdrój. W rankingu ujęto 2477 polskich gmin.

Zwycięzcą w rankingu w czwartym kwartale 2021 r. jest gmina Jejkowice z woj. śląskiego. Województwo to z 25 gminami w pierwszej trzydziestce badania, przewodzi jako gmina, w której składana jest największa liczba wniosków na likwidację tzw. „kopciuchów” oraz docieplenie domu. To kolejny kwartał, w którym to właśnie to województwo przoduje. Na uwagę zasługuje również fakt, iż w czołówce rankingu biorącego pod uwagę wszystkie polskie gminy już po raz drugi znalazło się śląskie uzdrowisko: Goczałkowice-Zdrój (miejsce 18). Najwięcej wniosków do programu złożono natomiast w Rybniku (806 w IV kwartale 2021 oraz ponad 4600 od początku funkcjonowania programu). Widać tu wyraźny wpływ aktywnych działań włodarzy miasta i mieszkańców oraz lokalnych aktywistów antysmogowych.

– Cieszy mnie taka aktywność gmin z woj. śląskiego – mówi Andrzej Guła, lider PAS – w tym województwie od 1 stycznie tego roku Uchwała Antysmogowa zakazała użytkowania „kopciuchów” wyprodukowanych przed 2007 rokiem. Widać, że zapisy Uchwały dla woj. śląskiego są dobrym motywatorem do likwidacji takich pozaklasowych kotłów. Mieszkańcy tego regionu w 65% popierają wprowadzenie zakazu spalania węgla na terenie tego województwa.

Niestety podobnego zaangażowania nie widać wśród gmin woj. podkarpackiego, w którym tak jak w woj śląskim obowiązuje identyczny zakaz użytkowania „kopciuchów”. W pierwszej setce nie ma ani jednej gminy z tego województwa.

Wśród gmin, w których w IV kwartale zeszłego roku złożono najmniej wniosków znajdują się m.in znane miejscowości wypoczynkowe, na przykład Krynica Morska (0 wniosków), Świeradów-Zdrój (0) czy Międzyzdroje (1). Niewiele lepiej jest w niektórych miastach wojewódzkich: Olsztyn (32 wnioski), Szczecin (41) czy Gdańsk (54), choć często większe miasta oferują własne programy dotacyjne. Ranking za ostatni kwartał zeszłego roku pokazuje dużo większą popularność programu w małych gminach. W pierwszej setce najaktywniejszych widzimy głównie gminy poniżej 20 000 mieszkańców.

Program Czyste Powietrze rozpoczął działanie we wrześniu 2018 roku, kiedy złożono 25519 wniosków. W kolejnych latach złożono odpowiednio 85368 wniosków (2019) i 83801 (2020). Rekordowy okazał się rok 2021, kiedy złożono 184 267 wniosków o wymianę kotła. Zgodnie z planem Programu Czyste Powietrze docelowa liczba składanych wniosków powinna wynosić co najmniej 300 000 wniosków rocznie, tak aby w ciągu dziesięciu lat trwania programu sfinansowano wymianę 3 milionów „kopciuchów”.

Opublikowany ranking za IV kwartał 2021 r. będzie brany pod uwagę przy pierwszym, rocznym podsumowaniu (przypominamy, że ranking obejmie okres od 1 kwietnia 2021 r. do 31 marca 2022 r.), dzięki któremu poznamy najaktywniejsze gminy w programie „Czyste Powietrze”, dla których NFOŚiGW przewidział bonusy finansowe o łącznej wartości 16 milionów złotych.

Polski Alarm Smogowy (PAS) wraz z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) zaprezentował nowe informacje dotyczące liczby składanych wniosków w programie „Czyste Powietrze” w 2477 gminach w Polsce. Najnowsze dane obejmują IV kwartał 2021 roku i można je sprawdzić przez specjalną wyszukiwarkę dostępną na stronie polskialarmsmogowy.pl/ranking oraz czystepowietrze.gov.pl.

Opublikowany ranking oparty jest o liczbę wniosków złożonych w gminie i liczbę budynków jednorodzinnych. Ranking obejmuje aktywność gmin w czwartym kwartale poprzedniego roku (od 1 października do 31 grudnia 2021 r.) i powstał przy współpracy NFOŚiGW, PAS i Banku Światowego.

Rusza druga edycja kampanii społecznej “Bóg daje życie – smog je odbiera” organizowanej przez Światowy Ruch Katolików na rzecz Środowiska i Polski Alarm Smogowy we współpracy z “Przewodnikiem Katolickim.” Organizatorzy zamierzają dotrzeć do miejscowości, w których informacje o zanieczyszczeniu powietrza pojawiały się rzadko, a ich mieszkańcy często nieufnie patrzyli na ekologię. Dzięki kampanii plakaty informacyjne podejmujące problem jakości powietrza trafią do parafii i wspólnot w całej Polsce.

“Dbanie o jakość powietrza to praktyczne realizowanie w swoim życiu przykazania “nie zabijaj”. To po prostu ochrona życia. – mówi Piotr Abramczyk, Prezes Fundacji Światowego Ruchu Katolików na rzecz Środowiska w Polsce. – Widzimy duże zaangażowanie naszych Animatorów Laudato Si’ i wspólnot tworzących ruch Zielonych Parafii. W poprzedniej edycji kampanii, informacje dotyczące praktycznych sposobów walki ze smogiem trafiły do 8 000 parafii w całej Polsce. W tym roku, dzięki wsparciu “Przewodnika Katolickiego” a także “Gościa Niedzielnego” powtórzymy ten wynik. Ponadto do ponad 1000 parafii trafią plakaty informujące, gdzie można zgłosić się po dofinansowanie na wymianę pieca czy ocieplenie budynku. Towarzyszyć temu będą także wspólne modlitwy wiernych w intencji ochrony Bożego stworzenia, czy specjalne ogłoszenia parafialne. Ponad 800 plakatów trafi też do Alarmów Smogowych w różnych miejscach w Polsce – dodaje Abramczyk

Kampania zwraca uwagę na problem zanieczyszczenia powietrza, z powodu którego rocznie umiera przedwcześnie prawie 50 000 Polek i Polaków. Jednocześnie kampania wskazuje na praktyczne rozwiązania umożliwiające troskę o jakość powietrza i podkreśla troskę o zdrowie i domowy budżet informując o dofinansowaniu na wymianę pieców i ocieplenie budynków.

“Dzięki wieloletnim staraniom Polskiego Alarmu Smogowego oraz lokalnych aktywistek i aktywistów, w 2018 roku uruchomiono ogólnopolski Program Czyste Powietrze wspierający wymianę przestarzałych źródeł ciepła i termomodernizację domów – mówi Piotr Siergiej z Polskiego Alarmu Smogowego. – W ramach Programu można ubiegać się o wsparcie finansowe wynoszące, w zależności od dochodów, nawet do 69 tys. złotych do 90% kosztów inwestycji). W czasach rosnących cen energii warto zadbać o ocieplenie domu i tym samym obniżenie domowych rachunków”.

Polski Alarm Smogowy sprawdził ceny węgla, pelletu i drewna kawałkowego w 32 składach we wszystkich województwach. W styczniu 2022 węgiel był droższy średnio aż o 60% niż w tym samym okresie rok wcześniej. Średnia cena pelletu również wzrosła o niemal 60%, natomiast drewno kawałkowe podrożało średnio o 40%. W związku z rosnącymi cenami wszystkich nośników energii PAS apeluje do Premiera Morawieckiego o jak najszybsze wdrożenie programu wspierającego ocieplenie domów oraz przywrócenie korzystnego systemu rozliczeń dla fotowoltaiki.

Na zlecenie Polskiego Alarmu Smogowego pracownicy CEM Instytutu Badań Rynku i Opinii Publicznej sprawdzili wzrost cen węgla, na przykładzie gatunku orzech klasa 1. Jeszcze rok temu za tonę takiego węgla trzeba było średnio zapłacić zaledwie 880 złotych. „Zaledwie” na tle dzisiejszych cen – bo tani orzech kosztuje 1260 złotych za tonę, średnia cena wynosi nieco ponad 1400 zł, a najwyższą odnotowaną przez CEM ceną było 1760 złotych. Średnio zapłacimy o 60 proc. więcej niż rok temu.

Równie znacząco wzrosły ceny pelletu drzewnego – średnia cena rok temu wynosiła 918 zł za tonę, a obecnie trzeba zapłacić aż 1460 zł. Co więcej sprzedawcy na składach często informowali o niskiej dostępności tego paliwa. Spowodowane jest to coraz większą popularnością kotłów na pellet drzewny, które dotowane są w ramach programów rządowych i samorządowych. Mocno wzrosła także cena drewna kominkowego, o około 40% w przeciągu roku.

W związku z galopującymi cenami praktycznie wszystkich nośników energetycznych (węgla, gazu, energii elektrycznej i biomasy) Polski Alarm Smogowy wystosował dziś apel do Premiera Mateusza Morawieckiego o pilne działania rządu na rzecz poprawy efektywności energetycznej budynków w Polsce oraz przywrócenie korzystnego systemu rozliczeń dla prosumentów.

„Najlepszą tarczą przed rosnącymi cenami energii jest poprawa efektywności energetycznej budynków, a więc zmniejszenie ilości energii, która jest potrzebna żeby je ogrzać, bez względu na rodzaj używanego paliwa” – mówi Andrzej Guła, lider PAS. „Większe wsparcie do ocieplenia domów nie tylko obniży rachunki za ogrzewanie, ale również pomoże w walce ze smogiem i poprawi niezależność energetyczną Polski. Najtańsze, najbezpieczniejsze i najbardziej ekologiczne paliwo to takie, którego nie musimy spalać” dodaje Guła.

Jak pokazują badania Polskiego Alarmu Smogowego, ponad 30% budynków jednorodzinnych w Polsce nie posiada żadnego ocieplenia ścian zewnętrznych, a kolejne 40% ma niski bądź bardzo niski stan ocieplenia przegród (ścian i stropów).

W związku z tym Polski Alarm Smogowy apeluje do Premiera między innymi o:

• – przygotowanie programu zwiększającego efektywność energetyczną w budynkach wielorodzinnych (poprzez dokapitalizowanie i usprawnienie działania Funduszu Termomodernizacji i Remontów);
• – wzmocnienie inwestycji na rzecz efektywności energetycznej w budynkach jednorodzinnych;
• – wypracowanie mechanizmów przywracających korzystne rozliczenia dla prosumentów.

Raport z badania można pobrać TUTAJ

Apel do Premiera Morawieckiego można pobrać TUTAJ