Podstawowe pojęcia

Zanieczyszczenie powietrza w Polsce ma kilka przyczyn: domowe piece grzewcze, transport samochodowy, elektrownie węglowe i zakłady przemysłowe. Główną przyczyną zanieczyszczenia rakotwórczym benzo[a]pirenem jest tzw. niska emisja.
Niska emisja

Niska emisja (emisja na niskiej wysokości) wynika z ogrzewania domów za pomocą węgla i innych paliw stałych, często w piecach nie spełniających żadnych standardów emisyjnych. W takich piecach można spalić nie tylko odpady węglowe (muł i miał), ale także zwykłe śmieci, w tym tworzywa sztuczne. Muł i miał węglowy to produkty o wysokiej zawartości siarki, chloru czy popiołu. Z powodu wysokości emisji zanieczyszczeń niska emisja jest zjawiskiem szczególnie szkodliwym – wprowadzane do powietrza  zanieczyszczenia gromadzą się wokół miejsca wytworzenia stwarzając zagrożenie dla zdrowia (zazwyczaj są to miejsca zwartej zabudowy mieszkalnej).

Niska emisja jest przyczyną pojawienia się w powietrzu wielu szkodliwych substancji, wśród których można wyszczególnić:

• pyły zawieszone (w zależności od frakcji cząsteczek są to PM 10, PM 2,5 czy PM 1 – im niższa wartość tym mniejsza frakcja i tym samym większa szkodliwość) z drobinkami sadzy itp.,

• dwutlenek siarki (SO2) – wyjątkowo szkodliwy zarówno dla zdrowia człowieka, jak i całego środowiska (to jedna z głównych przyczyn powstawania kwaśnych deszczy),

• tlenki azotu (NOx) – w tym dwutlenek azotu – są jedną z przyczyn powstawania dziury ozonowej czy smogu,

• metale ciężkie (rtęć, kadm, ołów, mangan, chrom) – szkodliwe dla ludzi, zwierząt i roślin,

• wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), m.in. benzo(a)piren) – substancje rakotwórcze i powodujące silne zatrucia,

• dioksyny – trujące związki chemiczne, często odpowiedzialne za pojawienie się nowotworów czy bezpłodności.

Źródło: Stowarzyszenie na rzecz efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii „HELIOS”. http://home.agh.edu.pl/~szk/files/docs/niska_emisja.pdf


Pył zawieszony PM 10

Składa się z mieszaniny cząstek zawieszonych w powietrzu, będących mieszaniną różnych substancji. Pył zawieszony może zawierać substancje toksyczne takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (np. rakotwórczy benzo[a]piren), metale ciężkie oraz dioksyny i furany.

Pył PM10 to cząstki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów (ok. jednej piątej grubości ludzkiego włosa), które mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc.

Poziom dopuszczalny dla stężenia średniodobowego wynosi 50 µg/m3 i może być przekraczany nie więcej niż 35 dni w ciągu roku.

Poziom dopuszczalny dla stężenia średniorocznego wynosi 40 µg/m3,

Poziom informowania – 100 µg/m3

Poziom alarmowy – 150 µg/m3


Pył zawieszony PM 2,5

to bardzo drobne cząstki: o średnicy mniejszej niż 2,5 mikrometra, które mogą docierać do górnych dróg oddechowych, płuc oraz przenikać do krwi.

Poziom dopuszczalny dla stężenia średniorocznego dla pyłu PM 2,5 wynosi 25 µg/m3


Benzo(a)piren 

to rakotwórczy i mutagenny związek chemiczny będący przedstawicielem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Benzo(a)piren wykazuje małą toksyczność ostrą, zaś dużą toksyczność przewlekłą – co związane jest z jego zdolnością kumulacji w organizmie.

Dopuszczalny średnioroczny poziom B(a)P to 1 ng/m3