Od początku roku do 10 października w Warszawie wymieniono zaledwie 344 kotły na węgiel i drewno na łączną liczbę 15 tysięcy. Miasto zapewnia, że złożono 1281 wniosków o wymianę, więc liczba zlikwidowanych kotłów zapewne nieco wzrośnie. Nie lepiej idzie warszawiakom korzystanie z dopłat z programu NFOŚiGW „Czyste Powietrze” – wymieniono zaledwie 44 sztuki. Do końca 2022 r. w mieszkańcy stolicy muszą pozbyć się jeszcze 14659 kotłów.

Uchwała antysmogowa dla woj. mazowieckiego przyjęta w 2017 r. nałożyła na mieszkańców Mazowsza obowiązek wymiany „kopciuchów” dając im na to ponad cztery lata. Aktywiści Warszawy Bez Smogu cyklicznie pytają Urząd Miasta i Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska jak idzie wymiana kotłów w stolicy i publikują efekty na stronie licznikkopciuchow.pl. Najnowsze dane mówią o liczbie 344 kotłów, które wymieniono do 10 października. Do likwidacji pozostało jeszcze 14659 kotłów, a jak podaje Licznik Kopciuchów do zakończenia procesu wymiany pozostało tylko 410 dni.

Jest coś niezrozumiałego w tym zamiłowaniu do „kopciuchów” – mówi Sylwia Jedyńska z Warszawy Bez Smogu. W poprzednim roku Urząd Miasta oferował ok. 22 000 dopłaty do wymiany kotła, w tym roku 20 000, a jakoś nie widzę by mieszkańcy stolicy z chęcią po te pieniądze sięgali. Na Wawrze, Białołęce czy Rembertowie zimą nie da się oddychać – to dzielnice, gdzie wciąż kopcą tysiące kominów, a wymiana tych źródeł ciepła się wlecze. Gorąco zachęcam mieszkańców do złożenia wniosku o wymianę „kopciucha” – w przyszłym roku pieniędzy z Urzędu Miasta będzie jeszcze mniej. A od 1 stycznia 2023 dopłat nie będzie wcale. Pojawią się za to kary finansowe, ponieważ te kotły staną się nielegalne.

Od czterech lat zabiegamy o likwidację tych kotłów, które zatruwają powietrze w Warszawie. Udało się uruchomić system dopłat do wymiany – żadne miasto w Polsce nie oferuje takich pieniędzy właścicielom „kopciuchów”. Wygląda na to, że to nie pieniądze są problemem dla warszawiaków, a inne czynniki – mówi Piotr Siergiej z Warszawy Bez Smogu – ciekaw jestem reakcji właścicieli „kopciuchów” gdy po 1 stycznia 2023 zaczną się telefony do Straży Miejskiej ze skargami na zadymianie. Wizyta strażników kończyć się będzie mandatem do 500 zł za posiadanie takiego pozaklasowego kotła. I nie będzie to mandat jednorazowy, ponieważ następnym razem strażnicy będą mieli prawo wystawić kolejny mandat. Czyli zamiast wziąć 20 tysięcy złotych teraz, właściciele będą płacić miastu 500 zł za każdą wizytą Straży Miejskiej. Ostrzegam, taka będzie rzeczywistość – komentuje Piotr Siergiej – kocioł i tak trzeba będzie zlikwidować, ale wtedy już bez dopłaty – za własne pieniądze. Nie rozumiem, dlaczego ktokolwiek wolałby takie rozwiązanie, ale obecnie wygląda to tak, jakby właściciele „kopciuchów” liczyli na cud.

Licznik „kopciuchów” umieszczony jest w centrum Warszawy na ekranie reklamowym LED wyświetla aktualizowane dane na temat liczby warszawskich „kopciuchów” oraz liczby dni jaka pozostała do zakończenia ich wymiany. Ekranowi LED towarzyszy strona internetowa LicznikKopciuchow.pl, na której można dowiedzieć się o dostępnych dopłatach do wymiany kotłów i obowiązującej uchwale antysmogowej.

Licznik „kopciuchów” powstał dzięki wsparciu Państwa Agnieszki i Przemysława Gacek oraz Grupy Pracuj. Ekran LED jest zlokalizowany w Warszawie, przy rondzie Dmowskiego, na dachu dawnego budynku Cepelii. Kampania powstała z inicjatywy aktywistów inicjatyw: Warszawa Bez Smogu, Smog Wawerski i Polski Alarm Smogowy.

Licznik Kopciuchów, link: https://licznikkopciuchow.pl/warszawa/

Pięć mobilnych instalacji przedstawiających model ludzkich płuc pojawi się w polskich miastach w kolejnej odsłonie innowacyjnej kampanii Polskiego Alarmu Smogowego „Zobacz czym oddychasz”. W tym sezonie grzewczym płuca trafią aż do czterdziestu trzech miejscowości w dziewięciu województwach, pokazując lokalnym społecznościom jakim powietrzem oddychają. Start kampanii zbiega się z Dniem Czystego Powietrza, który od kilku lat obchodzony jest przez alarmy smogowe w całej Polsce. W pierwszej kolejności płuca trafią do Czernichowa, Bolesławca, Goczałkowic – Zdroju, Wejherowa oraz Dębicy.

Dwumetrowy model ludzkich płuc „oddycha” pochłaniając zanieczyszczenia powietrza, które osiadają na białej materii pokrywającej instalację. Po dwóch tygodniach biała materia pokrywa się pyłem i przybiera grafitowy lub nawet czarny kolor.

To rekordowa liczba miejscowości, do których trafi nasza instalacja – mówi koordynatorka projektu Magdalena Kozłowska – Startujemy zazwyczaj w okolicach Dnia Czystego Powietrza (14 listopada), kiedy to w polskich domach na szeroką skalę rozpoczyna się spalanie węgla i drewna, czyli praktycznie rozpoczyna się sezon smogowy. Widzimy, że ta kampania przynosi efekty. Mieszkańcy obserwując jak każdego dnia „płuca” czernieją ,zaczynają rozumieć, że jakość powietrza ma znaczenie, a zanieczyszczenia którymi oddychamy mają negatywny wpływ na nasze zdrowie. Staramy się kierować tę kampanię do miejsc, w których nie ma pomiarów jakości powietrza, a mieszkańcy często nie mają świadomości, jak złym powietrzem oddychają.

To szczególny sezon grzewczy – już w styczniu 2022 roku w województwach śląskim i podkarpackim wejdzie w życie zakaz użytkowania najstarszych, najbardziej emisyjnych kotłów. Mieszkańcy mieli kilka lat na dostosowanie się do tych przepisów. Na likwidację starych urządzeń mogli otrzymać dotację w ramach programu „Czyste Powietrze” oraz programów gminnych. Za rok do tych dwóch województw dołączą kolejne: małopolskie, mazowieckie i łódzkie, gdzie także pojawi się zakaz użytkowania „kopciuchów”, czyli najgorszych kotłów, o najwyższej emisji zanieczyszczeń.

Niestety, wymiana tych urządzeń grzewczych idzie zbyt wolno. W wielu gminach działa program „Czyste Powietrze”, ale tempo wymiany kotłów powinno przyspieszyć. Konieczna jest większa mobilizacja mieszkańców, ale przede wszystkim władz lokalnych we wspieraniu tych wymian, właśnie poprzez aktywne zachęcanie do korzystania z dotacji w ramach programu „Czyste Powietrze”. W skali kraju złożono już blisko 260 tysięcy wniosków o wymianę przestarzałych źródeł ciepła[1]. Popularność tego programu dotacyjnego rośnie, potrzebne jest jednak silne wsparcie i determinacja lokalnych władz, a mieszkańcy muszą mieć świadomość, że przepisy zawarte w uchwałach antysmogowych już wkrótce będą egzekwowane.

43 miejscowości, w których pojawią się mobilne płuca:

Andrychów, Bolszewo, Chełmek, Ciechocinek, Czerwionka-Leszczyny, Czernichów, Dębica, Gierałtowice, Gorlice, Goczałkowice-Zdój, Gościcino, Kłodzko, Łódź, Legionowo, Legnica, Luzino, Łomianki, Milanówek, Miechów, Mysłowice, Nawojowa, Nowy Targ, Nowy Dwór Mazowiecki, Oświęcim, Pabianice, Piwniczna-Zdrój, Pszczyna, Raciechowice, Reda, Rumia, Rzepiennik Strzyżewski, Sieradz, Skawina, Strzebielino, Toruń, Tuchów, Warszawa, Wejherowo, Wieliczka, Wolbrom, Żary, Żarki Letnisko.

Terminarz kampanii:

1.11 – 14.11 – Oświęcim
14.11 – 28.11.2021 – Goczałkowice – Zdrój
12.11 – 26.11.2021 – Kłodzko
12.11 – 23.11.2021 – Czernichów
17.11 – 30.11.2021 – Dębica
19.11 – 03.12.2021 – Bolszewo
26.11-12.12 – Legnica
29.11 – 13.12.2021 – Gierałtowice
24.11 – 06.12.2021 – Nowy Targ
01.12 – 13.12.2021 – Żarki Letnisko
14.12 – 28.12.2021 – Czerwionka-Leszczyny, Żary
07.12 – 20.12.2021 – Piwniczna – Zdrój, Rumia
14.12 – 27.12.2021 – Rzepiennik Strzyżewski,
30.12.2021 – 13.01.2022 – Nowy Dwór Mazowiecki, Ciechocinek
21.12.2021 – 03.01.2022 – Andrychów, Wejherowo
28.12.2021 – 11.01.2022 – Tuchów
14.01 – 28.01.2022 – Milanówek, Toruń
05.01 – 19.01.2022 – Wieliczka
07.01 – 21.01.2022 – Gościcino
12.01 – 25.01.2022 – Raciechowice
29.01 – 12.02.2022 – Sieradz, Łomianki
20.01 – 03.02.2022– Pszczyna
21.01 – 05.02.2022- Reda
26.01 – 08.02.2022 – Gorlice
13.02 – 28.02.2022 – Łódź, Legionowo
04.02 – 17.02.2022 – Warszawa (Wawer)
07.02 – 21.02.2022 – Luzino
09.02 – 22.02.2022 – Wolbrom
01.03 – 15.03.2022 – Chełmek, Mysłowice
18.02 – 03.03.2022 – Pabianice
21.02 – 07.03.2022 – Rumia
23.02 – 08.03.2022 – Nawojowa
04.03 – 18.03.2022 – Skawina
07.03 – 21.03.2022 – Strzebielino
09.03 – 23.03.2022 – Miechów
21.03 – 10.04.2022 – Gościcino

W województwie śląskim za niespełna dwa miesiące zacznie obowiązywać
zakaz dla najstarszych kotłów na paliwa stałe. Z badań Polskiego Alarmu
Smogowego (PAS) wynika, że o antysmogowych przepisach nie słyszał niemal
co trzeci mieszkaniec regionu. Jednocześnie aż 65 proc. badanych
poparłoby wprowadzenie zakazu ogrzewania węglem w całym województwie.

Przyjęta w 2017 roku uchwała antysmogowa wprowadziła ograniczenia
dotyczące pozaklasowych kotłów na paliwa stałe. Urządzenia, które w dniu
wejścia w życie uchwały miały 10 i więcej lat mogą być użytkowane
jedynie do końca roku. Fakt, że tak wiele osób nie słyszało o obowiązku
wymiany starych kotłów stawia w fatalnym świetle samorządy w
województwie.

– To efekt zaniedbań z zakresie działań informacyjnych. W zbyt wielu
miejscowościach ich zabrakło. Niestety brak znajomości przepisów, nie
zwalnia z konieczności dostosowania sposobu ogrzewania domu do wymogów
uchwały antysmogowej. W myśl antysmogowego prawa użytkowanie starych
„kopciuchów” od 1 stycznia 2022 r. będzie wykroczeniem. Przed paroma
tygodniami Śląski Związek Gmin i Powiatów opublikował rekomendacje dla
samorządów dotyczące egzekwowania uchwały antysmogowej. Wynika z nich
jasno, że właściciele „kopciuchów” muszą liczyć się z karami – mówi Emil
Nagalewski, koordynator Polskiego Alarmu Smogowego w woj. śląskim.

Oddychamy trującym powietrzem, a władze robią za mało, by to zmienić

Z badań PAS wynika także, że rośnie świadomość problemu. Aż 67 proc.
mieszkańców woj. śląskiego uważa, że jakość powietrza w ich miejscowości
w sezonie grzewczym jest zła, 75 proc. ankietowanych twierdzi, że to
czym oddychają może szkodzić zdrowiu. Przeważająca większość (68 proc.)
dostrzega też, że jakość powietrza ulega pogorszeniu w zimie.

Mieszkańcy województwa surowym okiem patrzą na antysmogowe działania
władz, które zyskują więcej uwag krytycznych niż pozytywnych. Ocena
działań rządowych jest nieznacznie bardziej negatywna niż samorządowych:
te pierwsze krytycznie ocenia 59 proc. mieszkańców, drugie – 47 proc.

– Budujące jest to, że mieszkańcy nie tylko krytykują, ale też mają
własny pogląd na to, jakie działania powinny zostać podjęte w celu
poprawy jakości powietrza. To przede wszystkim dostępne i odpowiednio
wysokie dofinasowanie do wymiany starych kotłów na paliwo stałe –
podkreśla Aleksandra Antes-Szewczyk z Pszczyńskiego Alarmu Smogowego.

Oczekiwanie zdecydowanych działań

Mieszkańcy województwa śląskiego są pozytywnie nastawieni do rozwiązań
mających poprawić jakość powietrza. Największą popularnością (średnio 87
proc.) cieszy się obowiązek wymiany starych kotłów na węgiel i drewno na
nowoczesne urządzenia grzewcze (co jest wprowadzane przez uchwałę
antysmogową). Mieszkańcy popierają również podwyższenie kar za spalanie
odpadów, obowiązkowy przegląd urządzeń grzewczych co dwa lata, powołanie
straży gminnej w każdej miejscowości, a nawet wprowadzenie zakazu
ogrzewania węglem w całym województwie.

– Poparcie tego ostatniego przez średnio 65 proc. respondentów można
uznać za wynik wysoki jak dla województwa z silnym sektorem wydobywczym
węgla. Wyniki te, wraz z negatywną oceną dotychczasowych działań
administracji, pokazują że mieszkańcy regionu oczekują od rządzących
zdecydowanych działań na rzecz poprawy jakości powietrza – dodaje
Aleksandra Antes-Szewczyk.

Na horyzoncie kłopoty z rejestrem źródeł ogrzewania

Nie jest łatwo mierzyć się z problemem, którego skali się nie zna.
Odpowiedzią na brak danych dotyczących tego czym są ogrzewane domy w
całym kraju jest Centralna Ewidencja Emisyjności Budynków (CEEB).
Zbieranie danych rozpoczęło się w lipcu i ma trwać do połowy przyszłego
roku.

– Obowiązek złożenia stosownej deklaracji spoczywa na właścicielach
nieruchomości oraz zarządzających wspólnotami i spółdzielniami
mieszkaniowymi. Z badań PAS wynika, że słyszała o tym mniej niż połowa
(44 proc.) osób zamieszkujących budynki jednorodzinne w województwie
śląskim. Dane te wskazują na konieczność przeprowadzenia pilnych działań
informacyjnych. Potrzebna jest kampania na poziomie województwa i gmin.
Bez tego CEEB nie spełni swojej funkcji, pieniądze podatników wydane na
przygotowanie rejestru zostaną zmarnowane, a nasza wiedza o źródłach
zanieczyszczeń pozostanie na niskim poziomie – mówi Emil Nagalewski.

Badanie zostało zrealizowane we wrześniu 2021 metodą CATI na próbie 1000
dorosłych mieszkańców województwa śląskiego. Próba kwotowo-losowa, z
kontrolą płci, wieku i klasy wielkości miejscowości. Poziom ufności:
95%. Badanie zostało przeprowadzone przez Opinia24.

Raport można pobrać TUTAJ

Która gmina z warszawskiego „obwarzanka” skutecznie likwiduje „kopciuchy”, czyli najgorsze kotły na węgiel i drewno? Polski Alarm Smogowy i stołeczna Gazeta Wyborcza wysłały zapytania do 39 gmin z okalających Warszawę z pytaniem o liczbę zlikwidowanych kotłów na węgiel. Otrzymane odpowiedzi pokazują zapaść w wymianie źródeł ciepła – w podwarszawskich gminach wymieniono zaledwie 2% szacowanej liczby kotłów. W tym tempie wymiana „kopciuchów” zakończy się za 50 lat, a już za 14 miesięcy użytkowanie tych kotłów stanie się nielegalne – pierwszego stycznia 2023 r. wchodzi w życie Uchwała antysmogowa dla Mazowsza.

Liderem pierwszej odsłony rankingu została gmina Piastów, w której wymieniono prawie 27% kotłów. To rekordowe tempo. Nowy Dwór Mazowiecki, gmina druga w rankingu wymieniła prawie 16% kotłów. Kolejne sześć gmin wymieniło pomiędzy 5 a 10% kotłów, natomiast dalsze 31 pozycji zajmują gminy, w których wymieniono poniżej 5% kotłów.

To żenująco niskie liczby – powiedział Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego – trzynaście gmin wymieniło poniżej 1% swoich kotłów. Już za 14 miesięcy na Mazowszu wejdzie w życie Uchwała Antysmogowa, na mocy której użytkowanie pozaklasowych kotłów na węgiel i drewno będzie zakazane. Poza chlubnymi wyjątkami nie widzę w tej chwili żadnego zaangażowania po stronie urzędów gmin, których zadaniem jest skuteczne przeprowadzenie wymiany takich kotłów. Od 1 stycznia 2023 r. za ich grozić będzie mandat do 500 zł wystawiany przez Straż Miejską albo Policję.

Część gmin nie podało danych o „kopciuchach” posiadanych we własnych budynkach. Tego typu informacji nie posiadają gminy: Kobyłka, Leszno, Halinów, Brwinów, Wieliszew, Michałowice i Konstancin- Jeziorna. Jak gminy zamierzają spełnić wymogi Uchwały Antysmogowej, skoro nie znają liczby własnych „kopciuchów”? W kilku gminach proces inwentaryzacji kotłów jeszcze się nie zakończył (Podkowa Leśna, Łomianki, Leszno, Brwinów, Halinów, Józefów, Michałowice), dlatego w Lidze Smogowej przyjęto liczbę kotłów w gminach oszacowaną przez Program Ochrony Powietrza.

Pewną nadzieję daje fakt, że wiele gmin posiada dużo większą ilość podpisanych umów na wymianę kotłów, które są jeszcze nierozliczone – mówi Paulina Mroczkowska z Legionowskiego Alarmu Smogowego – To wszystko jednak nadal kropla w morzu potrzeb. Pierwsza odsłona Ligi Antysmogowej wskazuje na to, że kwestie jakości powietrza mają bardzo niski priorytet wśród lokalnych samorządów, co nie jest dobrą wiadomością dla mieszkańców. Tak wolne tempo wymian kotłów skazuje nas na kolejny sezon ze smogiem, bez odczuwalnej poprawy. Jedyna nadzieja w pogodzie.