Zanieczyszczenie powietrza w Polsce przyczynia się, według szacunków Europejskiej Agencji Środowiska, do ponad 40 000 przedwczesnych zgonów rocznie. Oprócz dramatów ludzkich smog generuje ogromne koszty. Opieka nad osobami chorującymi przez zanieczyszczenie powietrza, np. pacjentami po udarach, zawałach, z astmą czy chorobami nowotworowymi, pochłania znaczne środki. European Health Alliance (HEAL) szacuje, że Polacy wydają 100 mld euro w skali roku na leczenie skutków zdrowotnych smogu. Są to koszty ponoszone także po części przez samorządy, które pełnią rolę jednego z publicznych płatników w systemie zdrowotnym, oprócz Narodowego Funduszu Zdrowia i budżetu państwa.
Na przestrzeni ostatnich lat dzięki presji społecznej, zaangażowaniu włodarzy miast oraz decydentów wojewódzkich i krajowych wdrożono liczne narzędzia ochrony powietrza. Przykłady ciekawych i skutecznych działań zebraliśmy w naszej najnowszej publikacji – „Dobre Praktyki Antysmogowe – podręcznik dla samorządów”. Mamy nadzieję, że będzie on służyć jako źródło inspiracji dla samorządów do tworzenia strategii i planów redukcji zanieczyszczenia powietrza na swoim terenie. Wszak to właśnie na barkach samorządów leży wdrażanie i egzekwowanie zapisów uchwał antysmogowych, dzięki którym już w 11 województwach zaczął obowiązywać zakaz użytkowania bezklasowych pieców na węgiel i drewno.
Od pewnego czasu obserwujemy stopniową poprawę stanu jakości powietrza w Polsce i spadek dni z przekroczeniami norm jakości powietrza. Zmiana na lepsze jest szczególnie widoczna tam, gdzie samorządy potraktowały problem smogu jako jeden z priorytetów i wdrożyły szereg rozwiązań zachęcających mieszkańców do wymiany ogrzewania przy jednoczesnym konsekwentnym egzekwowaniu obowiązujących przepisów antysmogowych. Mimo to wyzwania nadal są ogromne. Jakość powietrza w wielu miejscowościach wciąż pozostawia wiele do życzenia, w całej Polsce kopci ok. 2 mln bezklasowych kotłów.
Większość gmin nie jest przygotowana do spełnienia nowych, bardziej wymagających norm jakości powietrza, które wejdą w życie od 2030 r. na podstawie zatwierdzonej 14 października 2024 r. przez Radę Unii Europejskiej dyrektywy w sprawie jakości powietrza (AAQD). Wypełnienie nowych norm będzie zależało od sprawnego wdrożenia uchwał antysmogowych oraz likwidacji wszystkich bezklasowych kotłów i pieców na paliwa stałe.
Prezentowane dobre praktyki to kreatywne pomysły, ciekawe doświadczenia, rozwiązania i narzędzia, które w wielu miejscach w Polsce doprowadziły do pozytywnych zmian: przyspieszyły proces wymiany „kopciuchów”, poprawiły efektywność energetyczną budynków, a także ograniczyły emisję z transportu. Przedstawione w publikacji praktyki zostały pogrupowane w siedem obszarów działalności kluczowych w walce ze smogiem:
- 1. Kontrole palenisk domowych
- 2. Programy dotacyjne
- 3. Wsparcie osób zagrożonych ubóstwem energetycznym
- 4. Efektywność energetyczna budynków i OZE
- 5. Edukacja
- 6. Informowania o jakości powietrza
- 7. Ograniczanie emisji z transportu
Raport (PDF) „Dobre praktyki antysmogowe – podręcznik dla samorządów” – DO POBRANIA TUTAJ
Publikacja powstała we współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Mazowieckiego oraz przy wsparciu finansowym Clean Air Fund.
