Program „Czyste Powietrze” jest kluczowym instrumentem finansowym wspierającym transformację domów jednorodzinnych w Polsce w kierunku czystych źródeł ogrzewania oraz zmniejszonego zapotrzebowania na energię. Od początku programu, tj. 2018 roku, wpłynęło do niego ponad 800 000 wniosków na wymianę starego kotła na paliwo stałe oraz ponad 950 000 wszystkich wniosków^[1]. Choć są to znaczące liczby, to niestety do spełnienia celów wyznaczonych w programie brakuje jeszcze dużo. W zakresie wymiany kotłów złożone do tej pory wnioski realizują jedynie 27% celu przyjętego na 2029 rok. Według dostępnych danych, w domach jednorodzinnych pozostało około 2 800 000 kotłów, które nie spełniają wymogów uchwał antysmogowych^[2].

14.10.2024 państwa członkowskie przyjęły nową Dyrektywę w sprawie jakości powietrza, która wprowadza ostrzejsze normy jakości powietrza. Przykładowo, od 2030 roku norma roczna dla stężenia PM2,5 będzie wynosić 10 ug/m3, a więc dwa razy mniej niż obowiązująca obecnie norma (20 ug/m3). Jak pokazują analizy, spełnienie nowych norm nie będzie możliwe bez pełnego wdrożenia uchwał antysmogowych, czyli likwidacji kotłów, pieców, kominków na paliwa stałe, które nie spełniają wymogów ekoprojektu^[3]. Dzięki temu działaniu populacja mieszkańców i mieszkanek Polski oddychająca czystym powietrzem zwiększy się z 2 milionów do niemal 30 milionów. Należy również podkreślić, że stan energetyczny domów jednorodzinnych w Polsce jest wciąż daleki od zadowalającego. 30% domów (1,8 miliona) nie ma docieplonych wszystkich ścian. Podobna liczba nie ma docieplonego stropu^[4].

Przyspieszenie tempa transformacji energetycznej domów jednorodzinnych w Polsce jest kluczowe nie tylko dla zapewnienia zgodnego z prawem, czystego powietrza dla milionów ludzi mieszkających w Polsce. To również działanie, które pomoże zabezpieczyć gospodarstwa domowe przed nadmiernym wzrostem cen za ogrzewanie, a także zwiększy niezależność energetyczną naszego kraju, poprzez zmniejszenie zapotrzebowania na nośniki importowane z zagranicy.

Poniżej przedstawiamy główne zmiany, które powinny wydarzyć się w planowanej reformie programu „Czyste Powietrze”. Obejmują one następujące obszary:

– zapewnienie finansowania dla programu w perspektywie do 2032 roku, z takich źródeł jak: Fundusz Modernizacyjny, ETS1, Społeczny Fundusz Klimatyczny, ETS 2, system zielonych obligacji;
– przedłużenie przyjmowania wniosków do programu do 2030 roku;
– usprawnienie obsługi beneficjenta, tak aby zlikwidować zatory płatnicze: uproszczenie procedur, wniosków i wymaganych dokumentów, ujednolicenie i zautomatyzowanie procesów biznesowych obsługi beneficjenta, uruchomienie bazy pozwalającej sprawnie zarządzać programem;
– uszczelnienie dostępu do najwyższych dotacji w celu zmniejszenia nadużyć;
– wprowadzenie ogólnopolskiego systemu operatorów, którzy będą pomagać osobom najuboższym w przeprowadzeniu inwestycji w poprawę efektywności energetycznej oraz wymianę źródła ciepła;
– wprowadzenie cen maksymalnych lub cen referencyjnych dla większości produktów wspieranych w ramach dotacji;
– wprowadzenie listy rekomendowanych audytorów i wykonawców;
– wprowadzenie docelowego obowiązku sporządzania audytu energetycznego dla wszystkich beneficjentów oraz wprowadzenie minimalnego poziomu efektywności, jakie muszą spełniać budynki po skorzystaniu z dotacji;
– wprowadzenie wyższych dotacji dla budynków o bardzo niskim zużyciu energii;
– wprowadzenie obowiązku wyposażania instalacji biomasowych dotowanych z programu w punkt pomiarowy umożliwiający rzeczywistą kontrolę emisji zanieczyszczeń;
– docelowe podniesienie wymogów emisyjnych dla urządzeń spalających biomasę;
– prowadzenie szerokiej kampanii promującej program i efektywność energetyczną;
– dalszy rozwój listy zielonych urządzeń i materiałów;
– reforma ścieżki bankowej.

Pełne uwagi znajdują się TUTAJ.  

^[1] Dane Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, stan na sierpień 2024
^[2] Dane z Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków
^[3] Droga Polski do czystego powietrza i zgodności z Dyrektywą AAQD (2030), Europejskie Centrum Czystego Powietrza,
^[4] Kryzys energetyczny, a domy jednorodzinne w Polsce, Instytut Ekonomii Środowiska, 2024