Przez dwa tygodnie pyłomierz Polskiego Alarmu Smogowego mierzył poziom zanieczyszczenia powietrza w podkrakowskiej gminie Zielonki. Wyniki nie napawają optymizmem – powietrze jest równie zanieczyszczone jak w Krakowie.

Pyłomierz był ulokowany przy Urzędzie Gminy Zielonki i mierzył stężenie pyłu PM10 w dniach od 15 do 29 lutego. Przez 11 dni na prowadzonych 15 dni pomiarów wskazania pyłomierza były wyższe niż na stacji monitoringu jakości powietrza na Alejach Trzech Wieszczów w Krakowie. Pomimo dość wietrznej pogody, stężenia pyłu przekroczyły dopuszczalną prawem wartość (50 µg/m3) przez dwanaście na piętnaście dni pomiarów. Najwyższe stężenia godzinne odnotowywano wieczorem oraz nocą – kiedy to mieszkańcy dorzucają do pieców i kotłów grzewczych.

Drugi pyłomierz ulokowany był na osiedlu Marszowiec – dzielnicy Zielonek położonej wyżej niż reszta miejscowości. Wyniki z pomiarów były zbliżone do tych z ze stacji na ul. Złoty Róg w Krakowie, w dzielnicy Bronowice. W tej dzielnicy Zielonek zanieczyszczenie było niższe – norma dzienna została przekroczona przez 3 dni na 11 dni pomiarów.
W załączniku wykresy z wynikami pomiarów.

Prowadzone w tym sezonie grzewczym badania potwierdzają, że zanieczyszczenie powietrza to nie tylko problem Krakowa ale praktycznie całej Małopolski. Powietrze jest silnie zanieczyszczone również w miejscowościach mniejszych, takich jak Muszyna, Szczawnica, Kalwaria Zebrzydowska czy właśnie Zielonki (wykresy z badania jakości powietrza w ramach Akcji z Radiem Kraków dostępne tu: Podsumowanie akcji z Radiem Kraków).

Aby uporać się z tym problemem potrzebujemy rozwiązań na skalę regionalną – a więc uchwały antysmogowej dla całej Małopolski. Wprowadzenie zakazu paliw stałych w całej Małopolsce jest nierealne, dlatego uchwała taka powinna określać normy emisji zanieczyszczeń dla pieców i kotłów oraz okres przejściowy na wymianę urządzeń grzewczych. Dzięki temu możliwe byłoby wyeliminowanie najbardziej trujących pieców. Oznacza to, że za kilka lat osoby, które nadal będą chciały ogrzewać się za pomocą węgla i drewna będą mogły to robić pod warunkiem zainstalowania nowoczesnych kotłów, które emitują znacznie mniej zanieczyszczeń (nawet dziesięciokrotnie mniej). W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego już jesienią tego roku ma ruszyć szeroki program dotacji do wymiany pieców (wart w sumie około 400 milionów zł). Dlatego też to właśnie teraz jest najlepszy czas na przyjęcie uchwały antysmogowej dla całej Małopolski, która zapewniłaby nam trwałą poprawę jakości powietrza w regionie.

Obecnie pyłomierz Polskiego Alarmu Smogowego rozpoczął pomiary w kolejnej podkrakowskiej miejscowości – Skale. Wyniki można śledzić na bieżąco pod linkiem: http://www.krakowskialarmsmogowy.pl/text/badamypowietrze.

Raport z pomiarów stężeń pyłu zawieszonego PM 10 w gminie Zielonki w okresie 15-29.02.2016

Przedmiot i cel raportu

Przedmiotem raportu jest analiza danych z pomiarów zawartości pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu w gminie Zielonki w woj. Małopolskim. Pomiary przeprowadzone zostały w sezonie grzewczym w dniach 15 – 29 lutego 2016 r. za pomocą dwóch identycznych pyłomierzy (TSI DustTrack II) Polskiego Alarmu Smogowego, ustawionych w następujących lokalizacjach:

1. Budynek urzędu gminy Zielonki przy ul. Krakowskie Przedmieście 116 określonej w raporcie jako „Zielonki Centrum”
2. Dom mieszkalny przy ulicy Wybornej (osiedle Marszowiec), określonej w raporcie jako „Zielonki Marszowiec”. Okres pomiarów od 19 – 29 lutego 2016.

Celem przeprowadzonych pomiarów jest weryfikacja poziomu stężeń pyłu zawieszonego PM 10 w powietrzu w gminie Zielonki, oraz analiza ewentualnych różnic w stężeniach pomiędzy dwoma lokalizacjami.

Zakres opracowania

W ramach niniejszego opracowania przeanalizowano wyniki przeprowadzonych pomiarów za pomocą przenośnego pyłomierza TSI DustTrack II*. Pomiary obejmowały wyłącznie określenie stężenia pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu, natomiast nie badano zawartości chemicznej (składu) tego pyłu.

*Pyłomierze TSI DustTrack II są urządzeniami, których zasada działania oparta jest o rozpraszanie promieniowania laserowego na cząsteczkach aerozolu zawartego w mierzonym powietrzu. Przy wysokich wilgotnościach znaczącą część zawartego w powietrzu aerozolu stanowią drobne krople pary wodnej. Dla wyeliminowania wpływu wody zawartej w powietrzu na pomiar rzeczywistych stężeń pyłu zawieszonego, należy przeprowadzić zawartą w próbce wodę do fazy gazowej. W celu odparowania zawartej w powietrzu wody należy powietrze ogrzać o kilkadziesiąt stopni Celsjusza powyżej punktu rosy. Dla tego celu skonstruowano przepływowe podgrzewacze montowane pomiędzy miejscem poboru próby powietrza a pyłomierzem DustTrack. Podgrzewacz ogrzewa powietrze w liniowym przepływie na odcinku 20cm. Nominalna moc podgrzewacza (40W) pozwala na ogrzanie powietrza w niemal każdych warunkach atmosferycznych. W celu ułatwienia pomiarów terenowych podgrzewacz ma możliwość pracy zarówno przy zasilaniu 230V AC jak również 24V DC. Sterowanie temperaturą podgrzewacza odbywa się za pomocą modułu PID. W przeprowadzonych testach powietrze na wejściu do pyłomierza miało temperaturę na poziomie 48°C.

Metodologia

Pyłomierze zostały ustawione przez Polski Alarm Smogowy na prośbę urzędu gminy Zielonki, w dwóch reprezentatywnych lokalizacjach.

• Zielonki Centrum charakteryzuje gęsta i zwarta zabudowa głównie jednorodzinna. Ta część gminy położona jest w dolinie wzdłuż koryta rzeki Białuchy.
• Zielonki Marszowiec pyłomierz umieszczony został w górnej części gminy, na balkonie budynku jednorodzinnego. Jest to obszar o mniejszej gęstości zabudowań, z dobrą cyrkulacją powietrza.

Pomiary wykonano w trakcie sezonu grzewczego, jednak warunki pogodowe w ciągu dwóch tygodni były zmienne. Silny wiatr, intensywne opady, oraz w większości dodatnie temperatury (zarówno w ciągu dnia jak i nocą) skutecznie obniżały stężenia pyłu zawieszonego PM 10 w powietrzu.

Wyniki dla poszczególnych lokalizacji podano w zestawieniu z obowiązującą w Polsce normą (średniodobowe stężenie PM10 do 50 µg/m³), zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz danymi ze stałych stacji pomiarowych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie (Aleja Krasińskiego, oraz ul. Złoty Róg).

Wyniki pomiarów

1. Lokalizacja Zielonki Centrum

W dolnej części gminy Zielonki aż 12 na 15 dni pomiarów to przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężeń dla pyłu PM 10 wynoszącego 50 µg/m3. Najwyższe, ponad dwukrotne przekroczenie średniodobowej normy odnotowano 25 lutego 2016 roku. Poziom stężeń pyłu PM 10 w tym dniu osiągnął 114 µg/m3. Z porównania stężeń odnotowanych w lokalizacji Zielonki Centrum z danymi ze stacji WIOŚ na Alei Krasińskiego, wynika że powietrze w Zielonkach było gorsze niż w Krakowie przez 11 na 15 dni pomiarów. Wysokość stężeń w dniach 25 – 26 lutego utrzymywała się na poziomie określanym przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska jako dostateczny. Jakość powietrza jest dostateczna, zanieczyszczenie powietrza stanowi zagrożenie dla zdrowia (szczególnie dla osób chorych, starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci) oraz może mieć negatywne skutki zdrowotne. Należy rozważyć ograniczenie (skrócenie lub rozłożenie w czasie) aktywności na wolnym powietrzu, szczególnie jeśli ta aktywność wymaga długotrwałego lub wzmożonego wysiłku fizycznego (źródło: GIOŚ http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/current).

2. Lokalizacja Zielonki Marszowiec

W górnej części gminy Zielonki pomiary wykazały niższy poziom stężeń niż w okolicach Zielonek Centrum. Jednak pomimo mniejszego zagęszczenia zabudowy, oraz lepszego przewietrzania przekroczenia normy 50 µg/m3 odnotowano w ciągu 3 z 11 dni pomiaru, a 2 razy wyniki osiągnęły dopuszczalny poziom (24.02, oraz 28.02). Najwyższe średniodobowe stężenie pyłu PM 10 w dniu 27.02.2016 wyniosło 76 µg/m3 i było porównywane ze stężeniami osiągniętymi tego dnia w Krakowie na ul. Złoty Róg (78 µg/m3 wg. danych WIOŚ Kraków). Począwszy od 25.02 przez kolejnych 5 dni poziom stężeń pyłu PM 10 zarówno w Zielonkach (Marszowiec) jak i Krakowie (ul. Złoty Róg) osiągał przybliżone wartości. W dniu 27.02 jakość powietrza w okolicy Zielonki Marszowiec określona była jako umiarkowana. Zanieczyszczenie powietrza na tym poziomie może stanowić zagrożenie dla zdrowia w szczególnych przypadkach (dla osób chorych, osób starszych, kobiet w ciąży oraz małych dzieci). Warunki umiarkowane do aktywności na wolnym powietrzu (źródło GIOŚ: http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/content/health_informations).

Zanieczyszczenie pyłem PM10 i skutki zdrowotne przebywania w zanieczyszczonym środowisku

Pył zawieszony PM10 powstaje głównie na skutek spalania paliw stałych (węgla, drewna, miału, mułku) w domowych kotłowniach. Dodatkowo, zjawiskiem, które ciągle jeszcze występuje, jest również spalanie odpadów (w tym płyt wiórowych, lakierowanego drewna, skór, plastiku, itp.). W wyniku spalania do atmosfery emitowane są drobne cząsteczki różnych substancji, w tym również toksycznych (silnie rakotwórczy benzo(a)piren,

dioksyny, furany i metale ciężkie). Pyły zawieszone PM10 i PM2,5 poprzez układ oddechowy i oczy dostają się do krwi i narządów wewnętrznych. Są przyczyną wielu poważnych chorób układu oddechowego, krążenia i nerwowego. Przyczyniają się też do występowania alergii, zwłaszcza u dzieci i powodują choroby nowotworowe. Zgodnie z raportem Najwyższej Izby Kontroli każdego roku na skutek zanieczyszczenia powietrza w

Polsce umiera ok. 45 000 osób. Następstwa życia w smogu są bardzo poważne. Obejmują m.in.:

− infekcje dróg oddechowych,

− astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, rak płuc,

− zawał, niewydolność układu krążenia, udar mózgu,

− problemy z pamięcią i koncentracją, alzheimer,

− niepokój, stany depresyjne,

− bezpłodność, przedwczesne porody, wady płodu, obniżenie ilorazu inteligencji dzieci.

Zawartość pyłu zawieszonego PM10 w powietrzu zgodnie z polskimi normami nie powinna przekraczać 50 μg/m3 (średnia dla okresu 24 godzinnego). Przy poziomie 200 μg/m3 (średnia dla okresu 24 godzinnego) występuje tzw. poziom informowania, przy którym władze powinny informować społeczeństwo o aktualnym poziomie zanieczyszczeń. Przy tym poziomie zalecane jest ograniczenie przebywania poza budynkami małych dzieci, kobiet w ciąży, osób starszym oraz osób z chorobami serca lub układu oddechowego. Przy poziomie 300 μg/m3 (średnia dla okresu 24 godzinnego) występuje poziom alarmowy, przy którym zaleca się ograniczenie przebywania poza budynkami wszystkim osobom.